مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران با انتقاد از اصلاحات دیرهنگام و ناکافی در آییننامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم می‌گوید سازمان امور مالیاتی این آییننامه را بدون مشورت گرفتن از اصناف اصلاح کرده است
اکرم رضائی‌نژاد
اصلاحیه آییننامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم که تغییراتی در مواد ۲ و ۳ آن ایجاد شده است، ابلاغ شد اما گویا اصلاحات انجام شده، اصناف را راضی نکرده است.
وزارت اقتصاد «آییننامه مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و روشهای نگهداری و نمونه اظهارنامه مالیاتی و نحوه ارائه برای رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم» را در ۲۸/۱۱/۱۳۹۴ به منظور اجرایی کردن ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم که در اصلاحات مورخ ۳۱/۴/۱۳۹۴ این قانون تغییر کرده بود، به تصویب رساند.
ماده ۹۵ جدید قانون مالیات‌های مستقیم به این شرح است: «صاحبان مشاغل موضوع این فصل موظفند دفاتر و یا اسناد و مدارک حسب مورد را که با رعایت اصول و ضوابط مربوط از جمله اصول و ضوابط مربوط به تنظیم دفاتر تجاری موضوع قانون تجارت در خصوص تجار تنظیم می‌گردد برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، نگهداری و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آنها تنظیم کنند.
آییننامه اجرایی مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و روشهای نگهداری آنها اعم از ماشینی(مکانیزه) و دستی و نمونه اظهارنامه مالیاتی با توجه به نوع و حجم فعالیت حسب مورد برای مودیان مذکور و نیز نحوه ارائه آنها برای رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات به مراجع ذیربط، حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این قانون (۱/۱/۱۳۹۵) توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود و به‌تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.»
در آییننامه اجرای ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم، مشاغل براساس گردش مالی گروهبندی شده و وظایف هر گروه تعریف شده است. سال گذشته با توجه به افزایش شدید قیمت ارز و کالا، اتاق اصناف پیشنهاد بازنگری در مواد ۲ و ۳ آییننامه اجرایی این ماده از قانون را ارائه کرد؛ اما پس از گذشت بیش از یک سال، آییننامه اجرایی اصلاحی دو هفته پیش در حالی ابلاغ شد که اعتراض اتاق اصناف را در پی داشت.
محمدرضا جعفریان، مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران، در این باره به عصر اقتصاد می‌گوید: «آییننامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم بعد از تصویب قانون در سال ۱۳۹۴ به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی و با نظرسنجی از بخشهایی مثل اتاق اصناف، اتاق بازرگانی و جامعه حسابرسی تدوین شده است.»
او درباره سه گروهی که در آییننامه اجرایی ماده ۹۵ تعیین شده است، اظهار می‌کند: «در آن مقطع دلار تقریبا ۱۷۰۰ تومان بود و با رای اکثریت، سازمان امور مالیاتی این آییننامه را تصویب کرد که براساس آن گروه اول به صاحبان مشاغلی اطلاق می‌شود که درآمد قطعی آنها براساس فرمولی که اعلام کردهاند بالای ۳ میلیارد تومان باشد. گروه دوم کسانی هستند که بین یک میلیارد تا ۳ میلیارد تومان گردش مالی دارند و آنها مکلفند که فقط دفتر درآمد-هزینه ( دفتر مشاغل) داشته باشند. گروه سوم نیز کسانی بودند که مشمول این دو گروه نبودند یعنی کسانی که زیر یک میلیارد تومان گردش مالی داشتند. آنها مکلف به داشتن دفاتر رسمی و یا دفاتر مشاغل نبودند. این گروه باید صرفا صورت‌وضعیت درآمدی خود را در اظهارنامه مالیاتی قید میکردند.»
جعفریان ادامه می‌دهد: «در ابتدای سال ۹۵ که قانون اجرایی شد این آییننامه هم اجرا شد، همچنین در سال‌‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷٫ اما در سال ۹۸ که با افزایش قیمت ارز و کالا مواجه شدیم، با سازمان صحبت کردیم که این آییننامه باید بازنگری شود ولی انجام نشد و به همین دلیل اتاق اصناف کتبا اطلاعیهای خطاب به اتاقهای کشور صادر کرد و از آنها درخواست کرد که اگر پیشنهادی برای تغییر آییننامه دارند، ارائه دهند.»
او می‌افزاید: «بعد از آن به سازمان امورمالیاتی کشور نامه فرستادیم مبنی بر اینکه با توجه به وضع قیمت ارز و کالا که چندین برابر شده است، آییننامه هم باید به تناسب آن افزایش داشته باشد و به همین دلیل از سازمان درخواست کردیم که در اجرای ماده ۲ و ۳ قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار ما را هم به جلسه بازنگری آییننامه دعوت کنند. اما سازمان امور مالیاتی متاسفانه بدون اینکه نظر ما را جویا شود و با ما گفتوگو کند بر اساس همان قانون که سال ۱۳۹۴ تصویب شده، تصمیمگیری کرده است.»
مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران درباره پیشنهاد اتاق اصناف برای اصلاح مواد ۲ و ۳ ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم می‌گوید: «اتاق اصناف با توجه به دلار ده هزار تومانی در سال ۹۸ به سازمان امورمالیاتی نامهای نوشته است مبنی بر اینکه گروه اول به کسانی اطلاق شود که بالای ۱۲ میلیارد تومان گردش مالی داشته باشند و آنان مکلف باشند دفتر روزنامه کل (دفاتر قانونی و رسمی) داشته باشند. گروه دوم نیز به کسانی اطلاق شود که حداقل ۴ تا ۱۲ میلیارد تومان گردش مالی داشته باشند. به این ترتیب اگر در سال ۹۲ ارز ۲ هزار و ۵۰۰ تومان بوده و در سال ۹۸ ده هزار تومان یعنی ۴ برابر افزایش داشته ما هم برای مشاغل ۴ برابر افزایش در نظر گرفتیم.»
او اضافه می‌کند: «همچنین گروه سوم گروهی در نظر گرفته شوند که مشمول این دو گروه نیستند یعنی از هزارتومن تا ۴یا ۵ میلیارد تومان گردش مالی داشته‌اند و آنان دیگر مکلف نباشند که به سازمان گزارش فصلی ارائه دهند. وقتی آیین نامه ماده ۹۵ با این شرایط اصلاح شود کسانیکه در گروه اول و دوم قرار میگیرند باید گزارش فصلی به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند و شرح وظایفشان افزایش پیدا می‌کند.»
جعفریان با انتقاد از عملکرد سازمان امور مالیاتی می افزاید: «با وجود پیگیریهایی که از سال گذشته انجام دادهایم این اصلاحات را انجام ندادند و حال که سازمان امورمالیاتی آییننامه اصلاحی ماده ۹۵ را ابلاغ کرده است میبینیم گردش مالی تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان را گروه سوم اطلاق کرده و کسانی که بالای یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان تا ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان گردش مالی داشته باشند گروه دوم و کسانی که بالای ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان گردش مالی دارند، گروه اول درنظر گرفته شده‌اند که باید دفاتر رسمی داشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «این در حالی است که اکنون با توجه به قیمت کنونی ارز که ۲۷هزار تا ۳۰ هزار تومان است، نسبت به سال ۹۷ و ۹۸ که اصلاح آییننامه را پیشنهاد داده بودیم قیمت ارز ۳ برابر شده است . به این ترتیب اگر ما در آن زمان برای گردش مالی گروه سوم ۴ میلیارد تومان پیشنهاد داده بودیم امروز در خوشبینانه حالت باید زیر ۱۰ تا ۱۲ میلیارد تومان معین شود. برای گروه اول هم بالای ۱۵ میلیارد تومان را باید درنظر بگیریم. میگویید میخواهیم شفافسازی کنیم ما هم با شما هم عقیده هستیم اما با توجه به اوضاع و احوال تصمیمگیری کنید.»
مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران درباره چالش‌های راه‌اندازی پایانه فروشگاهی نیز می‌گوید: «قانونگذار به‌کارگیری پایانه فروشگاهی را تکلیف کرده است و باید از سال آینده اجرا شود، اما این پایانه در کلیه سطوح درآمدی بخش اصناف یکسان فعال می‌شود و گروه‌های یک و دو و سه برای آن درنظر گرفته نشده است که باید این امر هم اصلاح شود. باید دید چگونه میخواهند گروهها را فراخوان کنند.»
به گفته رئیس سازمان امورمالیاتی، تا اردیبهشت پایانه فروشگاهی راه‌اندازی خواهد شد اما به نظر جعفریان با وجود ۳ میلیون بنگاه در کشور، بستر اجرای کلی پایانه فروشگاهی در سراسر کشور تا آن زمان فراهم نخواهد شد.
او پیشنهاد می‌دهد که برای پایانه فروشگاهی مانند آنچه در ماده ۱۲۱ قانون برنامه توسعه پنجم مشخص شده بود، براساس اولویت فراخوان شود؛ البته قانونگذار در قانون موخر تاکید کرده است کلیه اصناف باید فراخوان شوند و اگر بنا باشد کلیه اصناف مشمول پایانه فروشگاهی شوند، ممکن است بستر چنین اقدام گسترده‌ای فراهم نباشد و گذشته از آن اتاق اصناف و سازمان امورمالیاتی نیز باید پیش از راه‌اندازی پایانه‌های فروشگاهی ارائه آموزشهایی را سرلوحه کارشان قرار دهند.
مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران تاکید می‌کند که در هرحال آییننامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم به منظور سازگار شدن با مقتضیات کنونی کسب‌وکار باید مجدد بررسی و بازنگری شود.
به گفته جعفریان، اتاق اصناف ایران، نامهای خطاب به وزیر و رئیس سازمان امور مالیاتی تهیه کرده است که در هفته جاری ارسال خواهد شد و در آن درخواست بازنگری آییننامه را مطرح کرده است.
اصلاحات آییننامه اجرایی ماده ۹۵
متن اصلاح مواد ۲ و ۳ آییننامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم که ۱۴ آبان ابلاغ شده، به این شرح است:
۱-ماده (۲) آییننامه و تبصرههای آن حذف و متن ذیل جایگزین آن شود
ماده ۲-صاحبان مشاغل براساس شاخصها و معیارهایی از قبیل نوع وحجم فعالیت به شرح ذیل گروهبندی میشوند
۱-گروه اول
۲-گروه دوم
۳- گروه سوم
الف- گروه اول: اشخاص ذیل از لحاظ انجام تکالیف موضوع این آییننامه جزو مودیان گروه اول محسوب میشوند:
١- کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان
۲-صاحبان کارخانهها و واحدهای تولیدی و بهرهبرداران معادن دارای پروانه بهرهبرداری از وزارتخانه یامراجع ذیربط
۳-صاحبان هتلهای سه ستاره و بالاتر
۴- صاحبان بیمارستانها، زایشگاهها، درمانگاهها ، کلینیکهای تخصصی
۵-صاحبان مشاغل صرافی
۶- صاحبان فروشگاههای زنجیرهای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه و یا مراجع ذیربط
۷-صاحبان موسسات حسابرسی، حسابداری و دفتر داری، خدمات مالی و ارائهدهندگان خدمات مدیریتی، مشاورهای، انفورماتیک و طراحی سیستم .
۸-صاحبان موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری و یا باربری
۹- سایر صاحبان مشاغل و حرفی که در آمد ابرازی ( فروش کالا یا فروش توام کالا وارائه خدمت براساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد در سال قبل) اظهارنامه تسلیمی خردادماه هر سال مبنای تعیین گروهبندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه عملکرد میباشد. به عنوان مثال مبلغ فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۱۳۹۷ مبنای گروهبندی سال ۱۳۹۹ میباشد) یا آخرین درآمد قطعی شده فروش کالا یافروش توام کالا وارائه خدمت) آنها بیش از مبلغ پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی)
ب – گروه دوم: سایر صاحبان مشاغل و حرفی که در آمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت دوسال قبل آنها و یا آخرین درآمد قطعی شده، ( فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت بیش از هجده میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبلغ پنجاه وپنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی.)
ج: گروه سوم
صاحبان مشاغلی که در گروه‌های اول و دوم قرار نمیگیرند جزو گروه سوم محسوب میشوند.
تبصره ۱- سازمان میتواند در صورت تشخیص ضرورت، تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و از طریق درج آگهی در روزنامه رسمی کشور و یکی از روزنامههای کثیرالانتشار و یا از طریق تشکلهای صنفی و حرفهای ذیربط به مودیان مالیاتی اعلام نماید. مودیان اخیرالذکر از ابتدای سال مالیاتی بعداز اعلام مکلف به اجرای تکالیف تعیین شده مربوط به گروه اول خواهند بود. .
تبصره ۲- در مواردی که مودیان صرفا به فعالیت ارائه خدمت اشتغال داشته باشند، پنجاه درصد( ۵۰%) نصابهای تعیینشده مبنای گروهبندی میباشد.
تبصره ۳- در مشاغل مشارکتی اعم از اختیاری یا قهری، در آمد ابرازی و یا قطعی شدهمشارکت ملاک عمل میباشد.
تبصره ۲-صاحبان مشاغل و حرف موضوع این آییننامه در اولین سال ایجاد تأسیس) به استثناء مودیانی که به واسطه موضوع فعالیت جزو گروه اول طبقهبندی شده‌اند، جزو گروه سوم محسوب و از سال سوم فعالیت به بعد میبایست بر اساس نصابهای مقرر طبقهبندی شده و نسبت به انجام تکالیف قانونی عمل نمایند.
تبصره۵ -تسلیم اظهارنامه گروه‌های بالاتر توسط صاحبان مشاغلی که در گروه‌های پایینتر قرار دارند (صاحبان مشاغل گروه سوم اظهارنامه گروه اول یا دوم ارائه نمایند یاصاحبان مشاغل گروه دوم اظهارنامه گروه اول تسلیم نمایند، منعی ندارد. لکن صرف انجام این امر مودی را در گروه‌های بالاتر قرار نخواهد داد.
۲- در ماده ۲ آییننامه عبارت “فرم اظهارنامههای مالیاتی برای اشخاص حقوقی وصاحبان مشاغل گروه‌های اول، دوم و سوم) موضوع این آییننامه باید حداقل شامل موارد زیر باشد” جایگزین عبارت قبلی صدر ماده ۳ آییننامه اجرایی یاد شده می‌گردد. همچنین عبارت اشخاص حقوقی و ذیل ماده ۳ قبل از عبارت “گروه اول” و نیز در تبصره این ماده قبل از عبارت “صاحبان مشاغل” اضافه می‌شود. مفاد تغییرات فوق از عملکرد سال۱۴۰۰/۰۱/۰۱ اجرایی میباشد.