آخرین گمانه‌زنی از فروش نفت در بودجه ۱۴۰۱، صادرات روزی یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه و هر بشکه به قیمت ۶۰ دلار است.
کارشناسان و مسئولان بخش خصوصی گرچه قیمت در نظر گرفته شده را مناسب ارزیابی می‌کنند، کماکان درباره خطر بیش برآوردی و تکرار کسری بودجه، با توجه به حجم در نظر گرفته شده، اظهار نگرانی می‌کنند.
اقتصاد آنلاین، « بودجه ۱۴۰۱ بدون کسری بسته شد». این ادعا را روز گذشته مسعود میرکاظمی، رییس سازمان برنامه و بودجه، در نشست هم اندیشی لایحه بودجه ۱۴۰۱ مطرح کرد. البته نخستین باری نیست که این دست گزاره‌ها را می‌شنویم.
سال ۹۸ هم محمدباقر نوبخت، رییس وقت سازمان برنامه و بودجه، مقتدرانه اعلام کرد: « امسال کسری بودجه نداریم».
همان سال مراکز پژوهشی رسمی کشور از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس خبر دادند آنقدر بیش‌برآوردی شده که بودجه دست کم ۱۷۱ هزار میلیارد تومان کسری دارد.
سناریوی بودجه امسال هم با بی‌توجهی به هشدارهای کارشناسی همان همیشگی بود؛ بیش‌برآوردی فروش نفت، کسری شدید بودجه، استقراض و درنهایت افزایش سرسام‌آور تورم.
حالا اما به نظر می‌رسد طاقت مردم از گرانی طاق شده و انتظار دارند دست‌کم انعکاس بخشی از شعارها وعده‌های دولت جدید را در بودجه ۱۴۰۱ ببینید.
اخیرا محمد حسینی، مشاور رییس کمیسیون برنامه وبودجه درباره گمانه زنی‌ها از بودجه سال آینده گفته: « برای شرکت ملی نفت یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه فروش نفت با قیمت هر بشکه نفت ۶۰ دلار و نرخ ارز ۲۳ هزار تومان پیش‌بینی شده است».
اما تحقق فروش این میزان با قیمت تعیین شده چقدر ممکن به نظر می‌رسد؟ آیا واقعا بودجه بدون کسری بسته شده یا به زودی باید منتظر محاسبه کسری سال جدید توسط مراکز پژوهشی و کارشناسان باشیم؟
هر بشکه ۶۰ دلار
آنطور که از گفته مشاور رییس کمیسیون برنامه و بودجه برمی‌آید نفت امسال احتمالا ۲۰ دلار گرانتر از سال گذشته، یعنی ۶۰ دلار در نظر گرفته شود.
درحال‌حاضر قیمت هر بشکه نفت اوپک ۷۸.۹ است و پیش‌بینی‌ها درباره آینده این قیمت عموما افزایشی اما متفاوت است.
آخرین پیش‌بینی در این باره پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی است. اویل‌پرایس به نقل از آژانس متوسط قیمت ۷۹٫۴۰ دلار را برای نفت خام در سال آینده میلادی پیش‌بینی کرده است.
با این حال کمی پیش‌تر بانک آمریکا پیش‌بینی خوشبینانه‌تری را درباره آینده قیمت نفت ارائه کرده بود. بخش تحقیقات این بانک در ماه ژوئن گفته بود که انتظار می‌رود شاهد افزایش سنگین تقاضا و پیشی گرفتن آن از عرضه طی ماه‌های آینده باشیم و همین امر باعث می‌شود در سال ۲۰۲۲ قیمت نفت به ۱۰۰دلار برسد.
همزمان با او شرکت بزرگ تجارت کالای ترافیگورا نیز پیش‌بینی کرد که احیای تقاضای جهانی نفت بتواند قیمت نفت را تا پایان سال ۲۰۲۲ به ۱۰۰ دلار برای هر بشکه برسد.
پیش‌بینی ارائه شده در سایت رسمی انجمن قیر ایران هم قیمت فعلی( حدود ۸۰ دلار در هر بشکه) را حدس خوبی برای چند سال آینده می‌داند اما تاکید دارد که این حدس با عدم اطمینانی گسترده همراه است و مهار یا گسترش کرونا ممکن است قیمت را در بازه ۲۰ تا ۱۰۰ دلار حرکت دهد.
محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک و حمید حسینی، عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران نیز در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین این رقم را برای فروش نفت ایران مناسب ارزیابی می‌کند.
رضا پدیدار، نایب‌رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران نیز معتقد است این قیمت نفت برای سال آینده منطقی است. او می‌گوید: « بخشی از افزایش تولید نفت فعلی درجهان از ذخایر استراتژیک و بازرگانی بوده است.
اگر ذخایر خاتمه یابد و جایگزین نشود قیمت نفت می‌تواند تا ۱۲۰ دلار در هر بشکه هم افزایش پیدا کند. ولی الان روند تولید در حال بازگشت به حالت عادی است و دامنه قیمت بعد از پیک مصرف زمستان احتمالا قدری متعادل می‌شود و بین ۶۰ تا ۷۰ دلار قرار می‌گیرد.
البته برخی پژوهشگران نیز پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت بعد از ژانویه به بالای ۱۰۰ دلار برسد. من رخداد آن پیش‌بینی را برای کوتاه مدت ممکن می‌دانم اما موقتی است و کاهش می‌یابد».
سعید میرترابی، کارشناس حوزه انرژی چهارمین کسی است که منطقی بودن قیمت در نظر گرفته شده را با توجه به روند قیمتی در بازار نفت تایید می‌کند. به باور او حتی با فرض عدم تشدید کرونا در جهان و ادامه احیای اقتصاد در جهان این قیمت معقول است و حتی احتمالا قیمت‌های جهانی بیش از این باشد.
باز هم بیش‌برآوردی؟
درباره حجم فروش نفت ایران در سال ۱۴۰۰ اطلاع رسمی در دست نیست با این حال موسسات و نشریات مختلف بین‌المللی در بازه‌های زمانی مختلف گزارشاتی را درباره صادرات نفت کشور منتشر کردند.
برای مثال موسسه کپلر معتقد است ایران در هفت‌ماه نخست سال ۲۰۲۱، به‌طور متوسط ۲۲۳ هزار بشکه در روز نفت صادر کرده است.
خبرگزاری رویترز نیز به نقل از شرکت ورتکسا انالیتیکس خبر داده بود که متوسط صادرات نفت به چین در سه‌‌‌ماهه آگوست تا اکتبر ۵۶۰هزار بشکه در روز بوده، در حالی که سه‌ماه قبل از آن، این رقم روزانه ۴۷۸هزار بشکه بود.
او علت این رشد را آزادسازی سهمیه واردات پالایشگران خصوصی چین و تخفیف زیاد نفت تحریمی (۴ تا ۵ دلار زیر قیمت برنت) عنوان کرده بود.
آمار دیگر آمار شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها بود که متوسط صادرات روزانه نفت ایران در نیمه ابتدایی امسال میلادی را ۶۵۰ هزار بشکه اعلام کرده بود.
آخرین اظهار نظر در این باره نیز از زبان رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران شنیده شده که فروش ایران را روزی ۷۰۰ هزار بشکه عنوان کرده است.
با تمام این‌ها همانطور که گفته شد احتمالا رقم درنظر گرفته شده برای فروش نفت در بودجه ۱۴۰۱، یک میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز باشد.
سعید میرترابی، کارشناس انرژی درباره این عدد در بودجه سال آینده اینطور اظهار نظر می‌کند: «حجم فروش خوشبینانه است مگر این که برای مهار تحریم برنامه جدید و اراده قطعی داشته باشیم.
اگر این اتفاق بیفتد آنگاه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نه تنها زیاد نیست که کم هم هست ولی در شرایط موجود عدد در نظر گرفته شده حدودا دوبرابر فروش فعلی ما است که خبر از بیش‌برآوردی و کسری بودجه می‌دهد»
نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران هم با این که فروش نفت خام در جهان را حداقل تا سال ۲۰۳۵ افزایشی پیش‌بینی می‌کند، در این باره عنوان می‌کند: اگر مسائل سیاسی را حل کنیم و بتوانیم ظرفیت تولید نفت خام را از چهار میلیون بشکه در روز به پنج میلیون برسانیم، می‌توانیم در افزایش صادرات جهان نقش داشته باشیم.
با این حال وضعیت ایران و عملکرد دولت متعارف نیست که بتوان بر مبنای آن پیش‌بینی کرد. ضمن اینکه درباره صادرات نفت ایران نیز آماری رسمی در دست نیست، هر چه هست حدس و گمان است.
به همین دلیل نمی‌توان برمبنای حدس و‌گمان‌های مختلف موسسات متفاوت درباره بیش‌برآوردی یا کم برآوردی در بودجه اظهارنظر کرد.
نماینده سابق ایران در اوپک نیز درباره میزان صادرات نفت در ۱۴۰۱ عنوان می‌کند: « کسی نمی‌‌داند فروش ایران در سال ۱۴۰۰ چقدر بوده اما عدد بودجه ۱۴۰۱نیز باید دقیقا همین مقدار در نظر گرفته شود.
حتی اگر این امکان را می‌دهند که مذاکرات و رفع تحریم‌ها به جایی برسد، نباید با این حساب و خوشبینانه بودجه را تنظیم کنند.