میترا محمدپور
با توجه به نامگذاری امسال مبنی بر «تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی» از سوی مقام معظم رهبری می‌توان به اهمیت علم و دانش روز در صنایع کشور پی برد؛ صنعت فولاد نیز از این قاعده مستثنی نیست.
در سال‌های اخیر صنعت فولاد ایران روند توسعه خود را با توجه به طرح‌ها و احداث واحدهای جدید در پیش گرفته است و در تلاش است تا علاوه‌بر نیازهای داخلی جایگاه ایران را در ابعاد بین‌المللی نیز حفظ کند.
با این حال حفظ جایگاه در میان بزرگان بین‌المللی این صنعت در شرایطی که ایران در تحریم های سخت به سر می‌برد دشوار است؛ مگر اینکه تجهیزات و دانش فنی این صنعت به روز شود تا با افزایش میزان بهره‌وری، توان رقابتی آن در بازارهای جهانی افزایش پیدا کند.
همگی آگاه هستیم که صنعت فولاد به دلیل به‌کارگیری محصول آن در صنایع مختلف؛ یکی از شاخص‌های اصلی توسعه‌یافتگی کشورها و جوامع به شمار می‌رود؛ چراکه در توسعه، اشتغال‌زایی، دانش و پژوهش، فرهنگ و تجارت آن کشور تاثیر بسیاری دارد.
از این رو بسیاری از متخصصان در این زمینه موضوع روز صنعت فولاد ایران را، تامین مواد اولیه و زیرساخت، مدیریت صحیح زنجیره در تولید و توسعه زنجیره، حفظ محیط زیست و مصرف بهینه انرژی می‌دانند و معتقدند با به‌کارگیری فرآیندهای کارا و تکنولوژی تجهیزات موثر و جدید، امکان تامین مواد اولیه و ادامه حیات واحدهای موجود، تامین زیرساخت و صرفه‌جویی در انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به میزان قابل توجهی درصنایع فولاد ایران امکان‌پذیر است.
با توجه به نیازهای یاد شده همکاری بین تولیدکنندگان فولاد و شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران باعث شد تا بخشی از نیازهای تولیدکنندگان تامین شود؛ اما رویکرد توسعه فولاد در کشور، تکنولوژی فولادی با کپی‌برداری و وارداتی توسعه یافته و این موضوع باعث شده است تا قیمت تمام شده محصولات فولادی افزایش پیدا کند. از این رو ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به صنایع فولادی به این صنعت ضروری است.
در اوضاع کنونی مواردی از قبیل کمبود انرژی در کشور با تکنولوژی‌های در دسترس قابل حل است و شرکت‌های دانش‌بنیان با حضور در صنعت فولاد می‌توانند به سمت حذف کوره‌های فسیلی حرکت کنند.
با توجه به چنین توانایی‌هایی در شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی؛ اکنون ظرفیت‌های بسیار ارزشمندی در کشورمان وجود دارد که باید از آنها استفاده و بهره‌برداری شود؛ در صنعت فولاد کشور نیز بیش ۴۰ میلیون تن ظرفیت تولید وجود دارد و در دیگر صنایع مهم ازجمله صنایع مرتبط با انرژی، ظرفیت‌های موجود خوبی نهفته است که باید به آنها توجه ویژه داشت.
و اما در این شرایط فولاد مبارکه یکی از مجموعه‌هایی است که می‌توان گفت برای تحقق شعار سال ۱۴۰۱ زیرساخت‌های مناسبی را فراهم کرده است؛ چراکه صنایع بزرگ هر کشور، موتور محرکه اقتصاد و پیشرانان حرکت صنعتی و رشد اقتصادی آن کشور هستند.
در واقع صنایع بزرگ در یک کشور آغازگر تحولات بزرگ هستند و زمانی در کشور شاهد یک تحول دانش‌بنیان خواهیم بود که صنایع بزرگی همچون فولاد مبارکه متحول و دانش‌بنیان شوند؛ چراکه تأثیر خود را در مجموعه‌های بالادست و پایین‌دست خود خواهند گذاشت.
فولاد مبارکه به عنوان الگوی ملی موفق بنگاه‌داری همچنان که در عرصه‌های مختلف ازجمله بومی‌سازی، تولید محصولات کیفی و خاص پیشتاز بوده، باید در حوزه دانش‌بنیان نیز پیشتاز و پیش‌رو باشد و به عنوان یک عامل مؤثر و پیشران به منظور تحقق منویات مقام معظم رهبری گام بردارد.
شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه از سال گذشته از سوی فولاد مبارکه مأموریت پیدا کرد تا نقشه راه حمایت فولاد مبارکه از شرکت‌های دانش‌بنیان و ورود جدی به حوزه نوآوری و فناوری را ترسیم کند که این امر در اسفند سال گذشته به وسیله این شرکت محقق شد؛ نقشه راه نوآوری و فناوری فولاد مبارکه آماده اجراست که در همین راستا کمیته‌های مربوطه شکل گرفته و اتاق فکرهای مرتبط مأمور شده‌اند تا این نقشه را که حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، بخشی از این طرح جامع را شامل می‌شود، اجرایی کنند.
فراموش نکنیم که توسعه فناوری‌ها در حوزه معدن و صنایع معدنی در دنیای امروز بر این باور است که با وجود چالش موجود مواد اولیه برای تولید فولاد، کشور مقدار قابل توجهی منابع آهنی دارد که برای به‌کارگیری و مصرف اقتصادی آن در زنجیره ارزش فولاد، باید توان فنی و تکنولوژی خود را در حوزه‌های اکتشاف و استخراج و بهره‌برداری از این ذخایر و فرآوری آنها به کار ببریم و ضمن اعمال تغییراتی در خطوط تولید امکان تامین و مصرف مواد اولیه مورد نیاز صنعت را فراهم کنیم.
این مهم به عنوان یک جهت‌گیری جدی در ۲ سال اخیر در گروه فولاد مبارکه مطرح و اقدامات موثری در این راستا انجام شده است، اما ضرورت تامین آنلاین مواد اولیه و ماهیت کار و زمانبر بودن شناسایی، تامین و استقرار فناوری‌های جدید معدن‌کاری دولت و ایمیدرو ناگزیر به تعریف یک دوره گذار ۱۰ ساله برای تضمین خوراک صنایع بزرگ فولادی کشور خواهد بود تا از نابسامانی در بازار مصرف محصولات فولادی، نوسانات شدید قیمتی، آسیب به تولید‌کننده و مصرف‌کننده و در نهایت نابودی سرمایه‌گذاری‌های موجود جلوگیری کند.
خودکفایی تولیدکنندگان فولاد در تامین مواد اولیه مورد نیاز اگر اقدام درستی هم باشد نیازمند حمایت جدی دولت و همکاری بخش‌های تعاونی وخصوصی است.
شکی نیست که چرخ تولید باید بچرخد و همه ارکان زنجیره تولید فولاد باید در این چرخه با توجه به درجه ارزش و اهمیت استراتژیک محصول و به نسبت سرمایه‌گذاری انجام شده و هزینه‌های ثابت تولید منتفع شوند و در نهایت بتوانند محصولات فولادی مورد نیاز بازار را تولید و تامین کنند.
لذا انتظار منطقی آن است که تحلیل‌گران اقتصادی در بررسی عملکرد هر یک از شرکت‌های فعال در زنجیره ارزش و تولید فولاد، رسالت هر یک از ارکان زنجیره را به اندازه اعداد و ارقام درآمد و هزینه مندرج در صورت‌های مالی مورد توجه قرار دهند و بر این اساس برای مدل‌های توسعه کسبوکار بنگاه‌های صنعتی و معدنی پیشنهاد ارائه کند.
در پایان باید اشاره کنیم که نقش صنایع بزرگ در راستای تحقق تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین طی سال‌های مغفول مانده است. در حوزه تولید، مجموعه‌هایی مانند فولاد مبارکه پیشران و پیشتاز بوده‌اند و در حوزه بومی‌سازی نیز حمایت‌های قابل توجهی از شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفته و اگر صنایع بزرگ به موتور محرکه این حرکت تبدیل شوند، به خودی خود صدها و هزاران صنعت کوچک و بزرگ دیگر حرکت می‌کنند.
این در حالی است که نهادهای حاکمیتی باید یکایک شرکت‌های دانش‌بنیان را فعال کنند و این امر نقش زیربنایی صنایع بزرگ را نشان می‌دهد.
– با توجه به چالش‌های موجود در سر راه سنگ آهن و تامین مواد اولیه شما تصمیم دارین برای استخراج و اکتشاف معدن از کمک دولت بهره ببرید؟
ما برای استخراج و اکتشاف نیاز به کمک نداریم نیاز به همراهی و تسهیل‌گری دولت داریم. فولاد مبارکه هم برای رفع مشکل مواد اولیه صنعت فولاد اعلام آمادگی کرده است هم توانایی فنی و مالی لازم را دارا هستیم؛ ولی خلاهایی در قوانین معدنی ما و در حقیقت نحوه خصوصی‌سازی و واگذاری‌هاست که دولت‌ها باید آن را رفع کنند.
ظرفیت قانونی آن هم وجود دارد باید از اختیارشان استفاده کنند؛ اگر در حقیقت ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد برای اکتشاف در اختیار شرکت‌های دارای اهمیت گذاشته شود این معضل هم به راحتی ظرف 2، 3 سال آینده رفع خواهد شد.
مذاکرات کردیم این بخشی که باید خود دولت‌ها پیشگام شوند و در حقیقت دولت باید ظرفیت لازم و زمینه لازم برای ورود شرکت‌های بزرگ مثل فولاد مبارکه را در این حوزه فراهم کند اگر این ظرفیت‌سازی صورت بگیرد، مثل همه حوزه‌های دیگر که علیرغم وجود تحریم‌ها اکنون صنعت دارد کار خودش را می‌کند و در حقیقت بی نیازتر از قبل داریم به فعالیت خود ادامه می‌دهیم مشکل صادرات و واردات را حل کردیم و مهم‌تر از آن واردات را به حداقل رساندیم.
در حوزه ذخایر معدنی، اکتشافات و استخراج مهم است. منتها هیچ ربطی به تحریم‌ها ندارد. این می‌طلبد که دولت‌ها تسهیل‌گری کنند از ظرفیت‌های قانونی و اختیاراتی که در اختیارشان است، استفاده کنند. مثل همین بحث گاز که ما تفاهم‌نامه مشترک داریم، یعنی اعلام آمادگی دولت‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری‌اند.
اکنون 2 شرکت بزرگ بورسی اعلام آمادگی کردند که ما توان فنی و مالی لازم را برای استخراج گاز در میادین گازی داریم. کشور هم که با کمبود استخراج گاز مواجه است و نیاز به سرمایه‌گذار است. ما اعلام آمادگی کردیم که توان و امکانش را داریم، بهتر از خارجی‌ها این کار را انجام دهیم. اکنون این اتفاق بهترین اتفاقی است که می‌تواند در کشور بیافتد. اون طرف باید میدان گازی در اختیار این گروه قرار بگیرد تا مردم از منافع آن بهره‌مند شوند.
مجموعه‌های شرکت پتروشیمی خلیج فارس و فولاد مبارکه هم دو شرکت بزرگ بورسی هستند، حداقل 40 یا 50 میلیون نفر سهامدار دارند؛ یعنی اگر نفعی هم در این موضوع باشد، نفعی است که به سهامدار و به ملت ایران می‌رسد. علاوه‌بر این که در حقیقت خودکفایی در این حوزه را به همراه خواهد داشت، منفعت عامی هم به دنبال خواهد داشت.
دولت نشان داده که در این حوزه می‌خواهد، اتفاقات خوبی را رقم بزند. البته هر اتفاق بزرگ مستلزم همراهی همه ارکان نظام است. یعنی می‌طلبد که مجلس دولت و بخش خصوصی و فعالان اقتصادی همه با هم همراه شوند. هر کدام از این ارکان اگر همراهی لازم را نداشته باشند آن اتفاق بزرگ نمی افتد. نیاز است که دولت نشان دهد، می‌خواهد اتفاقات خوبی را در حوزه‌های مختلف رقم بزند و تحول اقتصادی رخ دهد.
حمایت از شرکت‌های بزرگ در سال گذشته اتفاقات خوبی را با حضور رئیس‌جمهوری رقم زد؛ لذا این عزم دولت را در این حوزه نشان می‌دهد. ما جلسات خوبی با معاون اول رئیس‌جمهوری و حتی خود ایشان داشتیم که نشان‌دهنده این است که عزم دولت جزم است در حمایت و بسترسازی برای ورودی شرکت‌های بزرگ به عرصه خدمت‌رسانی و عرصه توسعه و گسترش در حقیقت صنعت و رشد اقتصادی کشور امیدواریم که در عمل ما هم بتوانیم پاسخگوی این اقدامات باشیم و اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.
در حوزه‌های اجرایی آن جاهایی که بستر فراهم شد. به حوزه نیروگاه ورود کردیم، در کار احداث واحدهای نیروگاهی و در حوزه های انتقال آب ورود پیدا کردیم. در حوزه‌های حمل‌ونقل و تجهیز ناوگان حمل‌ونقل کشور اتفاقات خوبی افتاده است؛ ولی آن چیزی که مهم است، هماهنگی ارکان اقتصادی و صنعتی کشور است؛ یعنی از وزارت اقتصاد بانک مرکزی وزارت صمت و مجموعه های وزارت نیرو وزارت نفت وزارت راه اگر بخواهیم چرخ اقتصاد بچرخد اگر تحول اقتصادی بخواهیم هر کدام از اینها در قسمت هایی صنعت با آنها درگیر است و هر کدام از اینها لنگ بزند چرخ صنعت لنگ می زند.
ما نیازمند یک انسجام در حرکت های صنعتی و اقتصادی هستیم و هماهنگی تصمیمات اقتصادی و تصمیماتی که منافع اقتصاد و صنعت کشور را به آن منجر می شود می طلبد.
سودآوری فولاد مبارکه و در حقیقت مجموعه هایی از این دست نشان دادند که سودآوری خوبی داشتند. اگر روند یکی دو دهه اخیر را بررسی کنید هم در بازار سهام و به لحاظ سودآوری و هم به لحاظ ارزش سهم این مجموعه‌ها نشان می‌دهند از هر سرمایه‌گذاری دیگری در کشور برتری دارند
از نظر سودآوری گاهی ممکن است این تصور باشد که سودآوری این شرکت‌ها به واسطه رانت انرژی و امثال این‌هاست. اینطور نیست که اگر ما پایداری تولید توسعه‌های پی در پی این مجموعه‌ها را می‌بینیم این به واسطه نیروی دانشی و خبره و مدیریت حرفه‌ای که در این مجموعه‌ها در حقیقت نهفته شده است.
حتی در مقاطعی که مدیران سیاسی در این مجموعه‌ها آمدند، الحمدالله ساختار اصلی این مجموعه‌ها همان مدیریت حرفه‌ای و فنی خودش حفظ شده است، در ساختار این مجموعه‌ها اکنون می‌بینیم که دستاوردهای خوبی برای کشور داشتند.
زمانی مجموعه فولاد مبارکه با 5/2 میلیون تن تولید فولاد شروع به کار کرد، اکنون بالغ بر 10 میلیون تن ظرفیت تولید فولاد در این مجموعه اتفاق وجود دارد و ارزش‌آفرینی‌های دیگه‌ای که در حوزه‌های نفت گاز انرژی و توسعه کسب‌وکارهای جدید دارند، ورود می‌کنند؛ این به واسطه ورود حرفه‌ای این مجموعه‌ها به کسبوکار و صنعت خودشان است و این نوید این را دارد که انشاالله پایداری این مجموعه‌ها در تدام این دستورها را شاهد باشیم.
در خصوص سودآوری و پایداری سودآوری این شرکت گفت: عملکرد مجموعه نشان می‌دهد که ما در فروردین حداقل 30 رکورد تولید داشتیم. در مجموعه‌هایی مثل فولاد مبارکه و شرکت‌هایی از این دست تولیدی که قبلا سقف رکورد‌ها را زدند و بالای صددرصد ظرفیت دارند، تولید کار آسانی نیست و نشان‌دهنده یک نظم بالا در لجستیک حمل‌ونقل و مدیریت و مصرف تولید در بخش‌های تولید است.
الحمدالله همین شرایط در اردیبهشت هم ادامه دارد و همان رکوردهای تولید فروردین را خواهیم شکست و اگر با کمبود برق و گاز و این موارد مواجه نشویم تداوم بیشتری هم می‌یابد. این یعنی سود سهامدار و تداوم ارزش‌آفرینی برای سهامدار.
-برای قطعی برق تابستان چه برنامه‌ای دارید؟
اکنون بحث 1000 مگابایت به اصطلاح نیروگاه سیکل ترکیبی را در دستور کار قرار دادیم نیروگاه خورشیدی و تجدیدپذیر خورشیدی و بادی را در دستور کار قرار دادیم و از آن طرف هم انتظار داریم، وزارت نیرو همراهی لازم را برای ما در حفظ تولید و دستاوردها که منتج به اجرای سریع همین پروژه‌ها را می‌شود، داشته باشد.
همکاری خوبی با وزارت نیرو و شخص وزیر نیرو داریم که ایشان پیگیری خوبی دارند. امسال ما شاهد این خواهیم بود که حمایت‌های بیشتری در این حوزه خواهیم داشت و قطع برق کمتری را خواهیم داشت.
-از آنجایی هیچ سرمایه‌گذاری جدید انجام نشده است، واقعا این اتفاق می‌افتد؟
سرمایه‌گذاری‌های جدیدی شده است، ولی در مدار قرار گرفتنش زمان می‌برد. باید مدیریت کرد در حوزه گاز و برق بزرگترین مصرف‌کننده 70 درصد مصرف صنعت است، ولی در اوج مصرف که زمستان است، برعکس می‌شود 70 درصد مصارف خانگی و 30 درصد مربوط به صنعت است.
این اتفاق نباید بیفتد، یعنی علاوه‌بر خود صنعت که باید صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصارف داشته باشیم.
صرفه‌جویی در مصارف خانگی بحث خیلی مهمی است که باید در کشور اجرا شود. چرا در کشورهای توسعه یافته این درک وجود دارد وقتی که کمبود گاز و برق هست در صنعت نمی دهند و به مصارف خانگی می برند و مصرف‌کننده نهایی هم یه مقدار لباس بیشتری بپوشد و در بهینه‌سازی مصرف تلاش کند، فرزندانشان بیکار نمی‌شوند.
ما باید این حرف را شفاف با مردم بزنیم و نباید بترسیم از اینکه با مردم با روی باز صحبت کنیم؛ مردم ما نشان دادند که در همه حوزه‌ها همراه هستند و در این حوزه هم همراهی می‌کنند.
با 10 تا 20 درصد صرفه‌جویی در مصارف خانگی می‌توانیم این بحران‌ها را به صنعت تحمیل نکنیم و درآمد ملی مان کاهش پیدا نکند. در حوزه بهینه‌سازی مصرف چه دلیلی دارد که هم دولت‌ها باید در این حوزه کار کنند و هم خود مردم اقبال نشان دهند؛ وقتی که یک بخاری مصرفی دارد با راندمان 30 تا 45 درصد دارد کار می‌کند؛ اما اکنون بخاری باید بالای 99 درصد یا 95 درصد باشد.
این باید فرهنگ‌سازی شود. ما تا 10 ها سال دیگر هم اگر این فرهنگ‌سازی را نکنیم هر ساله هرچقدر هم به تولید اضافه کنیم، مصارف صنعتی و خانگی بالا می‌رود و نمی‌توانیم خودمان را برسانیم. اصل کار در هر حوزه فرهنگ شرط است.
در حوزه تولید، فرهنگ و در حوزه مصرف، فرهنگ. اگر وزارت نیرو و وزارت نفت یک بخش جدی بودجه را اختصاص دهند به فرهنگ‌سازی زودتر نتیجه می‌گیرند. ما الان فرصت داریم با 6 ماه کار فرهنگی در این حوزه حداقل درصدهایی کمک کنیم.