تابستان کثیف؛ پاییز را آلوده کرد

نیلوفر جمالی

اواخر اردیبهشت ماه امسال بود که با توجه به افزایش قیمت ها و تورم ناشی از کسری بودجه گزارشی با عنوان «تابستان کثیف» در روزنامه عصراقتصاد منتشر شد و در آن به افزایش قیمت شوینده ها پرداخته شد و پیش بینی می شد که باید منتظر افزایش قیمت ها از پایان تابستان باشیم، اتفاق که رخ داد و حالا ادامه روند افزایش قیمت ها به پاییز منتقل شده است.

افزایش قیمت هایی ناشی از کسری بودجه و اعمال تصمیم های غیرکارشناسی دولت برای تامین آن که همچنان دولتمردان بر بی تاثیری تصمیم‌هایش بر تورم پافشاری می کند.

در این گزارش به سیاست جراحی اقتصادی دولت سیزدهم اشاره شد که رئیس جمهوری از آبان ماه سال گذشته بر آن تاکید کرده بود.

هر چند دولت معتقد بود که تاثیر این اقدام در کوتاه مدت در سفره مردم ملموس خواهد بود و پیش از این، سید محمدهادی سبحانیان معاون اقتصادی وزیر اقتصاد در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشته بود که «در دهه گذشته به دلیل تورم بالا و رشد اقتصادی تقریباً صفر، درآمد سرانه ما ۳۰ درصد کاهش یافت.»

هر چند که او معتقد بود ارتقا ‎معیشت مردم اولویت اصلی دولت است اما در ادامه توضیح داده بود که: «گرچه عادلانه کردن توزیع ‎یارانه‌ها در کوتاه‌مدت قدرت خرید دهک‌های پایین و متوسط را افزایش می‌دهد، ولی راهکار اصلی کاهش پایدار ‎تورم است.»

اما حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و تورم ناشی از آن در تمامی گروه های کالایی به ویژه در کالاهای اساسی بعد از گذشت ۷ ماه هنوز ادامه دار و غیرقابل انکار است.

تورم ۱۰۰ قلم کالای اساسی در ماه اول تابستان

ارزیابی ۱۰۰ قلم کالای اساسی نشان دهنده آن است که بیشترین رشد قیمت در تیر سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل به گروه روغن اختصاص داشته است.

اصلاح نظام یارانه‌ها موجب شد تا برخی از کالاهای اساسی در بازار افزایش قیمت داشته باشند، در میان این اقلام روغن خوراکی هم از غافله عقب نماند و رشد قیمت قابل توجهی را تجربه کرد؛ رشدی که موجب شد تا این کالای اساسی عنوان صدرنشین بیشترین افزایش قیمت در بازار را در میان ۱۰۰ قلم کالای اساسی به خود اختصاص دهد.

براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در تیرماه سال جاری نسبت به تیرماه سال گذشته انواع روغن نباتی رشدی ۲۹۰ درصدی تا ۳۷۷.۵ درصدی داشتند.

ناگفته نماند که کره، برنج ایرانی و خارجی، تخم مرغ، پنیر، گوشت، چای خارجی هم از این قافله عقب نماندند.

نرخ تورم شهریور افزایش یافت

با اینکه به صورت موقت نرخ تورم در مرداد ماه کاهش پیدا کرد؛ اما نرخ تورم شهریور ماه سال ۱۴۰۱ افزایش یافت. گزارش شهریور ماه شاخص قیمت مصرف کننده، مرکز آمار ایران از افزایشی شدن نرخ تورم در کشور حکایت دارد.

بر این اساس، نرخ تورم ماهانه از ۲ واحد درصد در مرداد ماه به ۲٫۲ واحد درصد در شهریور ماه رسیده است. همچنین نرخ تورم سالانه نیز از ۴۱٫۵ واحد درصد در مرداد ماه به ۴۲٫۱ واحد درصد در شهریور ماه رسیده است.

تورم سالانه بیانگر اثرگذاری میزان افزایش قیمت‌ها در ۱۲ ماهه گذشته است.

این یعنی به استناد گزارش اخیر مرکز آمار ایران از شهریور ماه ۱۴۰۰ تاکنون، قیمت کالاها و خدمات مصرفی در کشور به میزان ۰٫۶ واحد درصد گرانتر شده است.

تورم ماهانه نیز بیانگر تغییرات عمومی قیمت‌ها در یک ماه سپری شده است. براین اساس میانگین هزینه اقلام مصرفی از مرداد ماه ۱۴۰۱ تا کنون به میزان ۰٫۲ واحد درصد بیشتر شده است.

ادامه افزایش قیمت ها در مهر ماه

همان اوایل مهر ماه بود که قیمت مرغ برخلاف وعده های دولت مبنی بر اصلاح قیمت و ابلاغ به واحدهای توزیع افزایش یافت این درحالی است که مسئولان افزایش قیمت مرغ بیشتر از نرخ اعلام شده در شهریورماه امسال به قرار هر کیلو حدود۴۶ تومان را خارج از توان مردم و کشش بازار ذکر کرده بودند؛ اما قیمت مرغ سر به فلک کشید و به حدود هر کیلو ۵۶ تا ۶۰ هزار تومان رسید این درحالی است که اقدام بازدارنده‌ای در این زمینه صورت نگرفته است و فعالان این صنف و تولیدکنندگان نیز خبر از افزایش قیمت بیشتر مرغ در صورت متعادل نشدن نهاده‌های دامی می‌دهند.

در ادامه روند افزایشی قیمت ها در حالی که همچنان قیمت مصوب تخم مرغ ۳۹ هزار و ۸۰۰ تومان است؛ اما قیمت این کالای اساسی به ۱۰۰ هزار تومان هم رسیده است.

در این رابطه ناصر نبی‌پور، رئیس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم گذار استان تهران در اواخر شهریور ماه گفته بود که اصلاحات قیمت تخم مرغ باید انجام شود تا تولیدکننده‌ها توانایی دوام برای ادامه کار را داشته باشند.

قیمت تمام شده یک کیلو تخم مرغ در حال حاضر ۴۸ هزار تومان است که حتی اگر با ۱۰ درصد افزایش قیمت همراه باشد، به رقمی افزون بر ۵۰ هزار تومان می‌رسد.

زمانی که قیمت نهاده‌ها ۶ برابر می‌شود، طبیعی است که افزایش قیمت تخم مرغ را نیز به همراه داشته باشد؛ تا قبل از این اتفاق، تخم مرغ با ارز ۴۲۰۰ تومانی به رقمی نزدیک ۱۸ هزار و ۳۰۰ تومان بود که در حال حاضر با ارزی که به ۶ برابر افزایش یافته، به قیمت ۳۴ هزار تومان رسیده که حتی دو برابر قیمت سابق نیز نیست؛ در صورتی که نهاده‌ها حدود ۷۰-۷۵ درصد قیمت تمام شده را تشکیل می‌دهد.

همچنین قیمت هر کیلوگرم موز در میوه‌فروشی‌های تهران از مرز ۵۰ هزار تومان عبور کرده است. در بعضی خرده‌فروشی‌ها هر کیلو موز خوب و مرغوب ۶۰هزار تومان هم فروخته می‌شود. این چهارمین بار طی سال‌های اخیر است که قیمت هر کیلوگرم موز از ۵۰ هزار تومان فراتر می‌رود.

پیش‌تر دوبار در سال۹۹ و یک‌بار پیش از عید امسال موز ۶۰ تا ۷۰هزار تومانی را در بازار داشتیم و تقریبا هربار اختلال در روند واردات یکی از دلایل اصلی گرانی بوده است.

اگرچه قیمت بسیار بالای میوه‌های تابستانی چشم مصرف‌کنندگان را به نرخ‌های بالای ۶۰هزار تومان عادت داده و حالا موز ۶۰هزار تومانی، بحران محسوب نمی‌شود اما افزایش معمول تقاضا برای موز در نیمه دوم سال می‌تواند محرکی برای افزایش بیشتر قیمت این میوه پرتقاضا در ماه‌های آینده باشد.

و حالا بعد از افزایش ۲۵ درصدی قیمت مصوب شوینده‌ها و محصولات بهداشتی در خردادماه که به‌دنبال درخواست تولیدکنندگان این محصولات انجام شد، در ۳ماه تابستان قیمت شوینده‌ها تغییری نداشت؛ اما اخیرا سوپرمارکت‌ها از افزایش قیمت محصولات بعضی از شرکت‌های تولیدی خبر می‌دهند.

ناگفته نماد که در گزارش «تابستان کثیف» نیز به نامه ای با افزایش پلکانی قیمت شوینده ها تا پایان سال اشاره شده بود؛ اما این افزایش را نه تولیدکنندگان و نه سازمان حمایت گردن نمی گیرند.

در این زمینه جمشید فروزش، دبیر انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی کشور معتقد است که تغییر قیمتی برای شوینده‌ها نداشتیم و اگر افزایشی رخ داده ممکن است ناشی از همان تغییر نرخ خرداد باشد که در ماه‌های بعد اعمال شده است.

همچنین سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نیز صدور مجوز برای افزایش قیمت این محصولات را رد و اعلام کرد هرگونه تغییر قیمت این محصولات خارج از چارچوب نرخ مصوب تخلف است؛ اما …

همچنین دامداران درخواست افزایش قیمت شیر خام را ارائه کرده اند که در صورت تایید با افزایش قیمت لبنیات هم مواجه خواهیم شد. و این روند درباره بسیاری از کالاهای اساسی و خوراکی ادامه دار است.

کارگران قربانیان چرخه تورمی

خانوارهای کارگری یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های از جامعه ایرانی است که در سالهای اخیر به‌شدت در مقابل تورم آسیب‌پذیر شده‌اند و براساس آخرین آمارهای کمیته دستمزد شورای‌عالی کار، میانگین هزینه معیشت آنها به بیش از ۱۸میلیون تومان در ماه رسیده و این یعنی، بازهم شکاف میان مزد و معیشت کارگری به‌واسطه رشد تورم افزایش یافته است.

در بهمن۱۴۰۰ که هزینه سبد معیشت خانوارهای کارگری به‌منظور تعیین دستمزد سال۱۴۰۱ محاسبه می‌شد، طرف کارگری هزینه این سبد را حوالی ۱۱میلیون‌و۵۰۰هزار تومان اعلام کرده بود و درنهایت شرکای اجتماعی روی رقم ۸میلیون‌و۹۸۰هزار تومان برای یک خانوار ۳.۳نفره به توافق رسیدند.

در ادامه، با توجه به این رقم و همچنین با نگاهی به تورم انتظاری سال۱۴۰۱ که دولت مترصد کنترل و مهار آن بود، حداقل دستمزد و مزایای این خانوار ۳.۳نفره ۶میلیون‌و۴۳۳هزار تومان تعیین شد که البته به‌خاطر سنگ‌اندازی دولت در تصویب افزایش ۲۰۰هزارتومانی حق مسکن کارگری، همچنان تکلیف ۱۰۰هزار تومان از افزایش مزد کارگران مشخص نیست.

در این راستا، محاسبات کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور نشان می‌دهد، هزینه واقعی معیشت کارگران نسبت به بهمن۱۴۰۰ متحمل تورم ۶۰درصدی شده و از ۱۱.۵میلیون تومان در بهمن۱۴۰۰ به حوالی ۱۸.۳میلیون تومان در مهر۱۴۰۱ افزایش یافته است.

در جریان تعیین هزینه معیشت برای دستمزد سال۱۴۰۱ کارگران، تورم انتظاری خوراکی‌ها در این سبد حدود ۳۰درصد در نظر گرفته شده بود که با حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی، روند آن تغییر کرد و حتی در بهار و اوایل تابستان به بالای ۸۰درصد رسیده است.

تلنبار شدن وعده‌های مسئولان اقتصادی

تلنبار شدن وعده‌های مسئولان اقتصادی در ادارات و سازمان‌های دولتی در حالی‌که مردم در واقعیت جامعه شاهد اتفاقات متفاوتی در بازارهای مختلف هستند، هر روز اعتماد آنها را به دولت کمتر و بازار را آشفته‌تر می‌کند.

در واقع، اگر کشوری شاهد شکاف روزافزون میان مقامات اقتصادی و مردم باشد، اقتصاد آن در تله بی‌اعتمادی گرفتار می‌آید و این موضوعی است که کارشناسان به آن اذعان دارند.

در همین رابطه کامران ندری، کارشناس مسائل اقتصادی نیز گفت: موضوع گرانی کالا شاید در همه جوامع باشد و این بحث قابل کنترل است؛ اما نوسانات نرخ تورم به دلیل سیاست‌های ضد اقتصادی آسیب جدی به اقتصاد وارد می کند.

ندری گفت: امروز مشکل اصلی کشور به ویژه در بحث تأمین کالاهای اساسی و قیمت محصولات مورد نیاز سفره های مردم به عدم کنترل به موقع نرخ تورم باز می گردد و با سیاست های اجرایی دولت این معضل هر روز در اقتصاد کشور گسترده تر می شود.

وی گفت: دولت سیزدهم با حذف یکباره ارز ترجیحی پیامدهای منفی را در اقتصاد بر جای گذاشت که کمترین آثار آن جهش یکباره قیمت کالاهای اساسی است و افزایش قیمت چند قلم کالاهای اساسی شاید تأثیر گذار باشد؛ اما بیشترین آسیب رسانی به سفره های مردم تغییر روزانه و استمرار آن در مدت زمان کوتاه است و این موضوع با گرانی سالانه کالا متفاوت است.

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: تورم ایجاد شده در اقتصاد، بیشتر بازار مواد غذایی و سفره مردم را هدف گرفته که به موجب آن سایر بازارهای موازی را نیز تحت تأثیر قرار داده، هرچند در بیشتر بازارها هم تورم وجود دارد و هم گرانی.

تعجیل در جراحی اقتصادی

با اینکه بسیاری از اقتصاددان ها از ابتدا با تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی مخالفت کرده بودند؛ اما به دلیل چسبندگی بازار به این سیاست حذف آن به یکباره با عنوان جراحی اقتصادی را درست ندید و به دولت سیزدهم تاکید کردند که این تصمیم تاثیر تورمی شدیدی به همراه خواهد داشت؛ اما دولت گوش شنوایی در این زمینه نداشت و با عدم هماهنگی بین سیاست گذاران و بی توجهی به تبعات این اقدام به اجرای شتاب زده این طرح پرداخت.

زمانی که قدرت خرید مردم به واسطه فاصله درآمدها و نرخ تورم بشدت کاهش یافته، اقدامات عجولانه و غیرکارشناسی تبعات زیادی از جمله اُفت مصرف کالای اساسی و مورد نیاز خانوارها را به همراه خواهد داشت و که در پی آن بیماری های در راستای تغذیه نامناسب نیز رقم خواهد خورد.

موضوعی که این روزها به چشم می خورد و احتمال  افزایش خروج اقلام بیشتری از سبد معیشت خانوار حتمی شده است.