پیمان پژوهنده /کارشناس اقتصادی
اظهارات اخیر رییس جمهور در صحن علنی مجلس به هنگام تقدیم لایحه برنامه هفتم مبنی بر لزوم حذف بانک‌هایی که قابل اصلاح نیستند از یک سو و سخنان عبدالناصرهمتی رییس سابق بانک مرکزی، در کلاب هاوس از سوی دیگر، زنگ های خطر را به صدا درآورده است.
همتی گفته بود: “در سال ۹۸، پنج میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده در کره را بابت کسری بودجه، تسعیر کردند و با مصوبه سران قوا معادل ریالی آن را بانک مرکزی، چاپ و به دولت دادند”؛موضوعی که در زمان خودش از سوی مسئولان وقت انکار شده بود.
حال اگر عزم دولت مبنی بر حذف بانک هایی که قابل اصلاح نیستند و بر ابرتورم موجود دامن می زنند را بپذیریم باید برای بانک مرکزی و احتمال گرفتار شدن در بدهی های غیرمستقیم دولت نیز چاره ای اندیشید تا در آینده ای نزدیک، رییس امروز بانک مرکزی از خلق پول بدون پشتوانه سخن نگوید و رییس جمهور وقت نیز تورم فزاینده روز را ناشی از بی توجهی دولت قبل برنشمارد!
واقعیت این است که چالش بانک های مزاحم که اساساً از وظیفه ذاتی خود فاصله گرفته و به بنگاه های اقتصادی بدل شده اند، تنها یک روی سکه تورمی است. موضوع مهم تر اما، کسری بودجه دولت است که باید به نحوی جبران شود و طریق همیشگی دولت ها نیز، خلق پول یا به اصطلاح ،چاپ پول بدون پشتوانه است که می تواند در اشکال مختلف صورت پذیرد.
برخی دولت ها با افزایش تنخواه گردان خزانه این امر را جبران می کنند -که اتفاقا روشی مستقیم و مشهود است- کار اما به همین جا ختم نمی شود، چرا که خلق پول به دلیل بدهی های دولت، از روش های غیرمستقیمی است که به طور مستقیم بر تورم موثر است.
برای مثال وقتی بازرگانی دولتی برای خرید تضمینی، پولی در اختیار ندارد، از بانک کشاورزی کمک می گیرد و به این ترتیب بانک کشاورزی طلبکار و بازرگانی دولتی، بدهکار می شود. موضوع وقتی به چالش کشیده می شود که این بدهی به حساب دولت منظور می گردد و سپس بدهی دولت به بانک مرکزی منتقل شده و در نهایت خلق پول و تورم مضاعف رخ می دهد.
با توسعه وظایف بانک مرکزی در قانون مصوب مجلس، بخشی از این مشکلات برطرف شده اما فقدان استقلال این بانک همچنان وی را کارگزار ویژه دولت معرفی می کند که چاره ای جز تمکین ندارد!
حالا به موضوع مطرح شده از سوی همتی و افشاگری اخیر وی بازگردیم چرا که این نگرانی همچنان وجود داردکه دارایی های بلوکه شده بدون آزاد شدن، تسعیر و معادل ریالی آن در داخل به چاپ پول منجر شود.
اگر چه تا کنون نشانه ای از این امر در دست نیست اما چنانچه عزم دولت سیزدهم – چنانکه رییس جمهور در صحن علنی مجلس اظهار داشت- کنترل تورم و کمک به اقتصاد و معیشت مردم باشد، باید به هوش و به گوش بود تا کشور به بلایی مشابه آنچه پیش از این رخ داده، گرفتار نشود.
نکته امید بخش آن که کمیسیون اقتصادی مجلس در حال بررسی لایحه ای است که مسیر بدهی های غیرمستقیم دولت را مسدود می کند اما در خصوص دارایی های بلوکه شده همچنان نیازمند دقت، مراقبت و نظارت هستیم. فراموش نکنیم هر بدهی دولت به بانک مرکزی، یعنی چاپ پول و این یعنی تورم فزاینده که در نهایت زندگی و معیشت مردم را فلج می کند.
به خاطر می سپاریم که رییس جمهور در سخنرانی روز یکشنبه خود بر تلاش دولت برای مهار تورم تأکید کرده است و ما همچنان منتظر تحقق وعده ها می‌مانیم.