پسته های خندان این روزها در کنار جاده ها در حالی به خریداران لبخند می زنند که برای به ثمر نشستن و رسیدن محصول به بازار اشک تولید کننده و باغداران را درآورده اند.
بازار؛ گروه استان‌ها: خراسان رضوی رتبه دوم کشور را در سطح زیرکشت پسته به عنوان یک محصول صادراتی مزیت‌دار در اختیار دارد و لذا این محصول در کنار زعفران، جزو محصولات صادراتی و ارزشمند این استان محسوب می شوند.
این محصول در اکثر شهرستان های خراسان رضوی به ویژه در مه‌ولات، خوشاب، بردسکن، رشتخوار و گناباد کشت می شود که به ترتیب رتبه های اول تا پنجم تولید پسته در خراسان رضوی را دارا هستند و سطح زیر کشت در سایر شهرستان ها نظیر بجستان، سبزوار، خلیل‌آباد، تربت‌حیدریه، تربت‌جام، تایباد و مشهد نیز هر سال رو به گسترش است.
اگر چه کاشت این محصول حکایت از برداشتی اقتصادی و پر درآمد دارد اما بنا بر اظهارات کشاورزان این دسترنج با خون دل به بار می نشیند به ویژه در شرایطی که خشکسالی و هم چنین تحریم بازار های صادراتی تولید کنندگان را در تنگنا قرار داده است.
کمبود آب و برق آفت باغات پسته
ابراهیم سنجری یکی از پسته کاران شهرستان بجستان در گفت و گو با بازار اظهار می کند: متاسفانه در حالی که دولت می توانست با کمک به پسته کاران و با تامین آب میلیارد ها تومان به اقتصاد آن ها و هم چنین جامعه کمک کند اما با خاموش کردن چاه موتور های آب میلیارد ها تومان به کشاورزان خسارت وارد کرد.
این تولید کننده ابراز کرد: در این شهرستان ارقام مختلفی از پسته از جمله کله قوچی، بادامی، احمدآقایی، اکبری و فندق تولید می شود و با کارخانه های فراوری که در این شهرستان ایجاد شده است می توان گفت پتانسیل بسیار خوبی برای تولید و صادرات ایجاد شده است.
تولید کننده پسته: متاسفانه در سال زراعی جاری گرمای هوا در تابستان و از همه مهمتر کمبود آب به دلیل خاموشی چاه موتور ها بیشترین خسارت را پسته کاران وارد کرده است
وی ادامه داد: متاسفانه در سال زراعی جاری گرمای هوا در تابستان و از همه مهمتر کمبود آب به دلیل خاموشی چاه موتور ها بیشترین خسارت را پسته کاران وارد کرده است.
سنجری با بیان اینکه حداقل ۲۰ تا ۳۰ درصد محصول پسته امسال کاهش داشته است اذعان می کند: قطعی برق چاه‌های کشاورزی نسبت به سال گذشته افزایش یافته و روزانه بین ۵ تا ۶ ساعت برق چاه‌های کشاورزی قطع می‌شود که این امر سبب برهم خوردن مدارهای آبی شده است.
وی با اشاره به اینکه این خاموشی‌ها تأثیر و خسارت خود را سال آینده بر باغات پسته نیز خواهد گذاشت به بازار گفت: جوانه‌های گل درختان پسته سال آینده به طور حتم تحت تأثیر خشکسالی امسال خواهند بود.
افزایش هزینه ها
این باغدار هم چنین اذعان می کند: از طرفی سطح آب پائین رفته است و لذا میزان شوری آب افزایش یافته و از طرف دیگر «پسیل پسته» یا همان «شیره خشک»به عنوان آفت کلیدی باغ‌های پسته از شیره پرورده گیاه می‌خورد و موجب ریزش جوانه‌های گل و برگ سال آینده درختان پسته می‌شود.
سنجری هم چنین به ما گفت: افزایش هزینه‌های مربوط به خرید کود، سم، تراکتور ونیروی انسانی، نبود ثبات قیمت پسته به علت ناهماهنگی و عرضه به بازار و نبود ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، نبود بسته بندی درست و تبلیغ لازم و شناساندن این محصول باارزش همگی از جمله مشکلاتی است که باغداران را از تولید این محصول خسته کرده است.
افزایش هزینه‌های مربوط به خرید کود، سم، تراکتور ونیروی انسانی، نبود ثبات قیمت پسته به علت ناهماهنگی و عرضه به بازار و نبود ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، نبود بسته بندی درست و تبلیغ لازم و شناساندن این محصول باارزش همگی از جمله مشکلاتی است که باغداران را از تولید این محصول خسته کرده است
این باغدار نبود آزمایشگاه های مجهز با توجه به آفات و بیماری های گوناگون و تقویت نکردن ایستگاه تحقیقات پسته شرق کشور را از دیگر مشکلات پیش روی پسته کاران عنوان کرد.
وی اذعان کرد: با توجه به افت سطح آبهای زیرزمینی و شور شدن آبها، خشکسالی‌های پیاپی و افزایش شور شدن خاک ها و پیشروی کویر و به هم خوردن اکوسیستم و پایین بودن سقف تعهدات بیمه کشاورزی باعث شده کشاورزان به ویژه پسته کاران انگیزه ای برای بیمه محصولات خود نداشته باشند لذا لازم است با تمدید وام های کشاورزان و باغداران و اعطای تسهیلات بدون بهره و با بهره پایین کشاورزان و باغداران را یاری کنند.
محصول جهانی با نگاه سنتی
حسین مقدم کارشناس کشاورزی در خراسان رضوی در این رابطه به بازار می گوید: پسته یکی از محصولات صادراتی کشور بوده که تا دو سال قبل کشور را در رتبه دوم جهانی پس از آمریکا قرار داده بود اما در چند سال اخیر ترکیه جایگزین ایران شده و میزان صادرات پسته ایران کاهش یافته است.
این کارشناس حوزه کشاورزی می افزاید: متاسفانه یکی از مشکلاتی که در حوزه تولید پسته در استان خراسان رضوی و سایر استان های کشور با آن مواجه هستیم کشت و کار به روش سنتی است.
وی با بیان اینکه سال‌ها است بر تغییر شیوه‌های کشت تاکید می‌شود اما همچنان روش‌های سنتی بر جامعه کشاورزان ایران حاکم است اذعان می کند: متاسفانه نداشتن شناسنامه منجر به برگشت بخشی از محصولات صادراتی شده که در چند سال اخیر روند افزایشی داشته است لذا بر اساس استانداردهای جهانی مشخصات محصولات باید در شناسنامه آنها درج شود اینکه از چه کودی و سمی به چه میزان استفاده شده است.
مقدم با اشاره به این موضوع که بخشی از این مشکل به مسئله تحریم و بخشی هم به موضوع نداشتن شناسنامه آن برمی‌گردد ادامه می دهد: موضوع سم «آفلاتوکسین» پسته های صادراتی موجب شده تا کمیسیون بهداشت اتحادیه اروپا کنترل و نظارت بر صادرات پسته ایران را تشدید کند.
مقدم در ارتباط با سم آفلاتوکسین توضیح می دهد: این سم در شرایط فعلی چالش اصلی برای صادرات نیست؛ چراکه حتی در محصولات آمریکایی هم آفلاتوکسین وجود دارد و لذا بیشترین موضوعی که به صادرات پسته ضربه وارد می کند مشکلات ارزی است.
کارشناس حوزه کشاورزی: آمریکا به‌شدت تلاش دارد تا ذائقه دنیا را نسبت به محصول ایرانی تغییر دهد و از آنجا که آمریکا شرایط بهتری برای صادرات دارد، چنانچه ما فکری به حال این رویه نکنیم بازارهای صادراتی خود را از دست خواهیم داد
وی در خصوص مقاصد صادراتی ایران نیز اظهار می کند: کشورهای هند، عراق، ازبکستان، تاجیکستان، اسپانیا، پاکستان، افغانستان، کانادا، لبنان، ایتالیا، ترکیه، هنگ کنگ، قزاقستان، کویت، قطر، سنگاپور، سوریه، مالزی، انگلستان، ترکمنستان، اوکراین، استرالیا، بلژیک، ژاپن، عمان، اردن، فرانسه، گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، یونان، صربستان، سوئیس، تایلند، مولداوی، مقدونیه، هلند، تایوان و بحرین به ترتیب در جایگاه ششم تا چهل و چهارم مقاصد صادرات پسته ایران قرار دارند.
وی با اشاره به این موضوع که کل محصول تولیدی پسته در دنیا حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است به ما می گوید: این در صورتی است که از این میزان تنها ۶۰۰ هزار تن در دنیا مصرف می‌شود، در مقابل میزان تولید پسته در آمریکا هم حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تن است.
مقدم می افزاید: این موضوع بدین معناست که اگر مسئولان شرایط را برای صادرات فراهم نکنند، آمریکا به‌شدت تلاش دارد تا ذائقه دنیا را نسبت به محصول ایرانی تغییر دهد و از آنجا که آمریکا شرایط بهتری برای صادرات دارد،لذا بازارهای صادراتی خود را از دست خواهیم داد.
این کارشناس حوزه کشاورزی با بیان اینکه متاسفانه این روز ها شاهد هستیم که بسیاری از دلالان مستقیما به تولید کننده مراجعه و محصول وی را برای صادرات خریداری می کنند ادامه می دهد: متاسفانه برخی تاجران چینی و هندی به راحتی به مزارع و یا انبارها می‌روند و با کارت‌های یک بار مصرف بازرگانی محصول را خریداری و در نهایت صادر می‌کنند.
وی بیان می کند: با توجه به اینکه این افراد مالیات پرداخت نمی‌کنند و از واردات ارز حاصل از صادرات براساس قوانین بانک مرکزی فارغ هستند لذا خرید و صادرات این محصول برایشان مقرون به صرفه بوده و از همین رو بسیاری از تاجران ما به دلیل این رقابت نابرابر از صادرات و فعالیت در این حوزه باز مانده و یا کنار کشیده اند.
خراسان رضوی قطب تولید پسته
اگر چه استان کرمان به عنوان قطب تولید پسته در ایران شناخته می شود اما بنا بر اظهارات معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی این استان بعد از کرمان در جایگاه دوم تولید این محصول قرار دارد.
غلامحسین ساربان با بیان اینکه برداشت پسته از باغات این استان آغاز و تا نیمه مهر ماه ادامه دارد به بازار گفت: خراسان رضوی با ۱۳۰ هزار هکتار سطح زیر کشت، ۲۵ درصد سطح زیر کشت پسته کشور را در اختیار داشته و این استان بعد از کرمان، رتبه دوم سطح زیر کشت پسته کشور را به خود اختصاص داده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی: خراسان رضوی با ۱۳۰ هزار هکتار سطح زیر کشت، ۲۵ درصد سطح زیر کشت پسته کشور را در اختیار داشته و این استان بعد از کرمان، رتبه دوم سطح زیر کشت پسته کشور را به خود اختصاص داده است
وی با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود از حدود ۹۰ هزار هکتار باغات پسته بارور خراسان رضوی افزون بر۵۰ هزار تن محصول برداشت شود اذعان کرد: برداشت پسته از نیمه مرداد ماه در سطح باغات استان آغاز شده و تا نیمه مهر ماه نیز ادامه خواهد داشت.
وی مهمترین مناطق تولید پسته خراسان رضوی را شامل شهرستان‌های مه‌ولات، خوشاب، بردسکن، رشتخوار، گناباد و بجستان بر شمرد و ادامه داد: کشت پسته در شهرستان‌های سبزوار، خلیل آباد، تربت جام، تایباد و مشهد در حال توسعه است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص مشکلات پیش روی تولید وهم چنین فروش این محصول نیز اذعان کرد: یکی از مشکلاتی که پسته کاران برای فروش محصول با آن مواجه هستند صادرات محصول از طریق مبادی صادراتی استان کرمان است یعنی بسیاری از دلالان و فعالان پسته خراسان را خریداری و به نام کرمان و از طریق این استان به کشور های خارجی صادر می کنند.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که موانع کاشت و برداشت تاکنون تا چه میزان موجب کاهش تولید این محصول شده است است نیز افزود: واقعیت اینست به دلیل اینکه سطح زیر کشت پسته نسبت به سال گذشته افزایش داشته لذا ما شاهد افزایش تولید در استان هستیم .
ساربان با بیان اینکه در طی ۱۰ سال گذشته بالغ بر ۶۰ هزار هکتار باغات پسته افزایش پیدا کرده است ادامه داد: به دلیل قابلیت بسیار بالای پسته در تنش‌های خشکی و کم‌آب‌طلب بودن این محصول لذا کشت پسته در خراسان رضوی در طی سال های گذشته به شدت افزایش پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه از سال گذشته با وجود شرایط اقلیمی و خشکسالی، در تولید پسته رتبه اول را به خود اختصاص دادیم و سال گذشته ۶۵ هزار تن پسته خشک در خراسان رضوی تولید شد بیان کرد: در حال حاضر به واسطه تولید قابل توجه لذا بیش از ۲۰۰ واحد فرآوری پسته با ظرفیت بیش از ۲۵۰ هزار تن پسته تر در ۱۵ شهرستان استان مشغول به فعالیت هستند.