آمارها نشان می‌دهد تراز تجاری غیرنفتی در ۸ ماه سال جاری به منفی ۱۰میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که وزیر اقتصاد پیش از این تراز تجاری ایران را مثبت ۱۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود. ماجرا چیست؟
به گزارش همشهری، تراز تجاری کشورها یکی از مهمترین مولفه های اقتصادی آنها است و به نوعی توان صادراتی و اقتصادی کشور ها را نشان می دهد.
تراز تجاری کشورها همچنین روی قیمت ارز هم تاثیر دارد. هرچه تراز تجاری یک کشور مثبت باشد جریان ورود ارز به کشور افزایش می یابد و این موضوع کفه عرضه و تقاضای ارز را متعادل می کند و منجر به ثبات ارزش پول ملی می شود.
یکی از مشکلات نظام ارزی ایران در طول سال های گذشته کاهش سطح دسترسی به ارز های جهان روا بوده که کفه عرضه و تقاضا را نامتعادل کرده است به همین دلیل هر نوع نوسان تراز تجاری کشور می تواند به صورت غیرمستقیم بازار ارز را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
در چنین شرایطی آن طورکه آمارها نشان می دهد در۸ ماهه امسال ۴۲.۱ میلیارد دلار کالا وارد ایران شده اما در مقابل حجم صادرات ایران ۳۲ میلیارد دلار بوده است این نشان می دهد که تراز تجاری ایران منفی ۱۰ میلیارد دلار بوده است این در حالی است که وزیر اقتصاد پیش از این تراز تجاری ایران را مثبت ۱۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود.
علت این تفاوت آماری به محاسبه صادرات نفتی باز می گردد چنانچه ارزش صادرات نفتی را به مجموع کالاهای صادراتی ایران اضافه کنیم تراز تجاری ایران مثبت خواهد شد. با این حال باید دقت کرد که تراز تجاری کالاهای غیر نفتی ایران منفی ۱۰ میلیارد دلار است و علت آن به صادرات کالاهای ارزان قیمت و کاهش قیمت محصولات پتروشیمی باز می گردد.
آن طور که آمارها نشان می دهد جمع کل کالاهای صادراتی ایران در ۸ ماهه امسال ۹۰ میلیون تن بوده که این میزان از نظر حجم ۲۷ درصد و از نظر ارزش ۱.۶ درصد رشد نشان می دهد. مقایسه این ارقام نشان می دهد که بخش عمده کالاهایی که از ایران صادر می شود در مقابل کالاهایی که وارد می شود از تکنولوژی پایین تری برخودار است.
آمارمربوط به صادرات به خوبی گویای این موضوع است به طوری که حجم صادرات ایران در ۸ ماهه امسال از نظر تناژ ۲۷ درصد رشد کرده در حالی که با وجود افزایش حجمی صادرات، منابع ارزی وارد شده به کشور فقط ۱.۶ درصد رشد کرده است. این نشان می دهد که یک واحد کالای صادراتی ایران در مقابل همان میزان کالای وارداتی ارزش کمتری دارد، این رویه البته فقط مربوط به امسال نیست و تقریبا از یک دهه پیش شروع شده است. اما سال به سال به دلیل تغییر سطح تکنولوژی کالاها در جهان فاصله قیمت محصولات پایه با محصولات تکنولوژیک بیشتر می شود.
در واقع تولید و سرمایه گذاری در کالاهای صادراتی با تکنولوژی بالا صرفه اقتصادی بیشتری برای کشورها ایجاد می کند و همین موضوع اغلب کشورها را به سمت سرمایه گذاری در این حوزه سوق داده است.
این موضوعی است که احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز به آن اشاره کرد و گفت: عدم پیچیدگی اقتصاد ایران به جهت فناوری موجب شده که متوسط ارزش یک وزن ثابت از کالاهای صادراتی کمتر از عدد واردات باشد؛ برای مثال محصولات حجیم صادر و در مقابل یک دستگاه گوشی همراه و یا کالاهایی که فناوری بالاتری دارند با ارز بیشتری وارد می‌شوند.
کاهش تراز تجاری ایران در ۸ ماهه امسال البته به عوامل دیگری نیز باز می گردد. طبق آمار های موجود بخش عمده کاهش تراز تجاری کشور ناشی از کاهش قیمت محصولات شیمیایی و به طور ویژه محصولات پتروشیمی در عرصه جهان است.
تغییرات ژئوپولتیک در دنیا شرایطی را فراهم کرده است که قیمت محصولات پتروشیمی ارزان تر از مدت مشابه سال قبل به فروش می رسد. شدت رقابت به حدی است که حتی کشور ها برای فروش محصولاتشان در جهان تخفیف های گسترده اعمال می کنند.
این موضوع منجر به کاهش درآمد حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی شده و در نهایت اثر خود را بر تراز تجاری کشور نمایان کرده است.