فرمان به نقض حریم شخصی

علی زمانیان

زیستن در جامعه‌ای که حریم شخصی، محترم شمرده نمی‌شود، بسیار دشوار است. دشوار است زیرا جا را بر “زندگی اصیل” تنگ می‌کند. دشوار است زیرا هستی آدمی را مختل و حس آسیب‌پذیری عمیقی را به انسان تحمیل می‌کند.

هر فرد برای حفظ و حمایت از زندگی خویش، حق دارد از اطلاعات شخصی، فرصت‌های انتخاب و ارتباطات شخصی‌ و هر آن‌چه به شخص خود او مربوط است صیانت کند و آن را از تعرض دیگران دور نگه دارد. حریم شخصی مانند اطلاعات مالی، سلامت، اطلاعات شغلی و خانوادگی، روابط، عقاید و نظایر این‌ها، باید مورد حفاظت قرار گیرند تا از سوءاستفاده، سرقت هویت و تعرض به حریم شخصی جلوگیری شود

حریم شخصی به فرد اجازه می‌دهد تا به عنوان یک شخصیت مستقل و آزاد در جامعه شناخته شود، هویت خود را بیان کند، انتخاب‌های شخصی خود را انجام دهد و به طور کلی بر خود تصرف داشته باشد. از دیدگاه‌ها، اعتقادات، احساسات و خصوصیات خود محافظت کند و آزادانه و بدون نگرانی از نظارت دیگران، آن‌گونه باشد که خوش دارد باشد. احترام به حریم شخصی، نه تنها حق اساسی انسان است، بلکه به محافظت از هویت، امنیت، آزادی و ارزش فردی کمک می‌کند.

حفظ حریم شخصی افراد از دو جهت ضرورت تام و تمام دارد:

۱. اولا از منظر اخلاق.

معنای احترام به حریم شخصی، احترام به انسان و اراده و انتخاب او و حفظ کرامت اوست. از این رو تصدیق و تایید عملی حریم شخصی، امری اخلاقی و انسانی است. متقابلا، شکستن حریم شخصی افراد در واقع، نادیده گرفتن کرامت اوست.

۲. ثانیا، از منظر آرامش اجتماعی.

در این معنا، برای داشتن جامعه‌ای سالم، و داشتن اجتماع صلح‌آمیز، به ویژه در جوامع مدرن امروزی، حفظ حریم شخصی ضرورتی بنیادین محسوب می‌شود. یکی از ارکان مهم احساس امنیت روان‌شناختی، این است که افراد از تجاوز، تعرض و دستبرد دیگران در امور شخصی در امان باشند. به سخن دیگر، آدمی، بتواند آن‌گونه که می‌خواهد زندگی کند و دیگران نتوانند چگونه بودن او را بهانه‌ای برای آسیب زدن به او مورد تعرض قرار دهند. در جوامع کنونی، بی‌توجهی، برای زیست مسالمت‌آمیز و زندگی در آرامش، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

یکی از مصادیق اساسی در حریم شخصی، حریم جسمانی آدمی است. جسم، تن و ظاهر هر انسانی، دارای حریمی است که نباید مورد تعرض قرار گیرد. از این رو بود که مفهوم “بی‌توجهی مدنی” در کانون زندگی اجتماعی مدرن مورد توجه قرار گرفت.

“اروینگ گافمن”، (جامعه شناس آمریکایی-کانادایی قرن بیستم) با وضع مفهوم “بی‌توجی مدنی” به این نکته پرداخت که بی‌توجهی مؤدبانه و مدنی در معابر و فضاهـای عمومـی شهرها به یکی از الزامات کنونی زندگی شهرنشینی بدل شده است. منظور “گافمن” از “بی‌توجهی”، بی‌اعتنایی و بی‌توجهی اخلاقی و یا گریز از مسئولیت انسانی شهروندی در برابر یک‌دیگر نیست. “بی‌توجهی مدنی” با مفهوم “مدارا” همسایه است. به نحوی که در برخی موقعیت‌ها این دو مفهوم را می‌توان به جای یک‌دیگر به کار برد. مدارا و بی‌توجهی مدنی، یعنی “دیگریِ متفاوت” را به رسمیت شناختن و برای او حق حیات، “حق خودبودن” و حق موجودیت قائل شدن. حتی اگر کیفیت و ظاهر زندگی و هستی “دیگری” با خوشایندها و مقبولات ما منطبق نباشد.

اما واقعیت‌ زندگی امروزی ما ایرانیان نشان می‌دهد که حریم شخصی شهروندان، از دو سو مورد تحدید، تهدید و آسیب قرار گرفته است:
اولا از سوی نظام سیاسی و ثانیا از سوی جامعه و فرهنگ حاکم

حریم شخصی در این سرزمین، از سوی خود جامعه، چندان به رسمیت شناخته نشده است. به نحوی که هر یک از ما، ناقضان حریم شخصی دیگرانیم. تجربه‌ی تلخ “زل زدن دیگری” در فضاهای عمومی مانند مترو، پارک‌،‌ خیابان‌، محیط کار و سرک کشیدن به حوزه‌ی خصوصی و نادیده گرفتن فاصله‌ی فیزیکی، تجربه‌ای مشترک و البته دردناک هر یک از ما است. تجربه‌ای که عرصه زندگی را تنگ کرده و ناامنی عمیقی را در وجود هر یک از ما ایجاد کرده است.

علاوه بر این، با نظام سیاسی‌ای مواجه هستیم که برای شهروندان حقی با عنوان “حق حریم شخصی”، قائل نیست. و نه تنها چنین است که فرمان به نقض حریم شخصی شهروندان می‌دهد. لایحه‌ی حجاب، یکی از نمونه‌های این فرمان است. مجاز شمردن گرفتن عکس و فیلم از بانوان، برای مجازات آن‌ها، نقض آشکار چنین حقی است.

شاید بتوان ادعا کرد که عمیق‌ترین و دردناک‌ترین رنجی که هر انسانی می‌تواند بر دوش بکشد، این است که “هستی” او، چگونه بودن‌اش و اراده و انتخاب‌اش را به رسمیت نشناسند و حریم او محترم شمرده نشود. بدترین نوع بی‌احترامی، تجاوز و تعدی به حریم شخصی افراد است. حتی اگر این تعدی به اندازه‌ی عکس گرفتن بدون اجازه از عابری است که در سطح شهر تردد می‌کند. و بدترین ناامنی روان‌شناختی، تعرض نظام سیاسی و جامعه به عرصه‌ی خصوصی و حریم شخصی است.

زیستن در جامعه‌ای که حریم شخصی، محترم شمرده نمی‌شود، بسیار دشوار است. دشوار است زیرا جا را بر “زندگی اصیل” تنگ می‌کند. دشوار است زیرا هستی آدمی را مختل و حس آسیب‌پذیری عمیقی را به انسان تحمیل می‌کند.

منبع: خبرآنلاین