چند نرخی بودن قیمت گندم سبب شده تا دولت شکافی عمیق بین نرخ دولتی و آزاد ایجاد کند که جلوگیری از فساد و رانت در آن اکنون دشوار است.
گلستان یکی از استان های پیشرو از لحاظ کمی و کیفی در تولید گندم است و به مدد این موهبت کارخانه های آرد بسیاری در این استان فعال هستند اما این برتر بودن در حوزه گندم نه تنها فرصتی را برای استان فراهم نکرده است بلکه در حال حاضر کارخانه های آرد گلستان با چالش های بسیاری از جمله چندنرخی بودن قیمت، ثبات قیمت آرد از سال ۹۳ تاکنون، بالا رفتن هزینه های تولید، خالی ماندن بخشی از ظرفیت کارخانه ها در طول سال و برخی تخلفات مواجه هستند.
کارخانه های آرد چند نرخی بودن قیمت گندم را عاملی برای رانت و فساد در این حوزه می دانند و معتقدند اگر یارانه گندم برداشته شود علاوه بر استانداردسازی، بالا رفتن کیفیت و سلامت آرد، بین کارخانه ها رقابت ایجاد شده و این موضوع عاملی خواهد شد تا کشاورز و کارخانه دار نیز بتوانند محصول خود را با قیمت مناسب به فروش برساند.
دولت یک نوع گندم را با نرخ کیلویی ۶۶۵ تومان برای برخی از نانوایی ها و گندم دیگری را با نرخ ۹۰۰ تومان برای نانوایی های آزادپز در اختیار کارخانه ها قرار می دهد در حالی که امسال قرار است گندم را کیلویی ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورز خریداری کند؛ فعالان صنعت آرد می گویند «این فاصله معنادار و دره گشادی که بین قیمت دولتی و نرخ آزاد وجود دارد علاوه بر متضرر شدن دولت باعث ایجاد فساد در این بخش می شود.»
خبرگزاری بازار به منظور بررسی چالش ها و مشکلات این صنف گفت‌وگویی با «جعفر زاهدی» رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی کارفرمایی صنعت آرد گلستان و مدیر عامل شرکت تولیدی آرد زاهدی داشته است که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
* چند نرخ گندم در بازار وجود دارد و این تعدد نرخ چه مشکلاتی را به وجود آورده است؟
در کشور پنج نوع آرد داریم که دو نوع اصلی آن شامل آرد یارانه ای و نیمه یارانه ای است. گندم آرد یارانه ای کیلویی ۶۶۵ تومان است و گندم نیمه یارانه ای را کیلویی ۹۰۰ تومان خریداری می کنیم.
در حال حاضر دولت گندم را از کشاورز کیلویی ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان خریداری می کند و با اعمال سوبسید به کارخانه ها کیلویی ۶۶۵ یا ۹۰۰ تومان می فروشد تا نان ارزان به دست مردم برسد.
یارانه ای که دولت برای گندم گذاشته باعث شده خلاف و رانت خواری در این حوزه بسیار افزایش یابد؛ آرزوی تمام کارخانه داران آرد سالم این است که دولت در این موضوع آزاد سازی کند و رقابت در این حوزه شکل بگیرد.
در کارخانجات و نانوایی ها دوربین نصب کرده اند و هزاران برنامه بی نتیجه دیگر انجام دادند تا جلوی خلاف در حوزه آرد گرفته شود اما از آنجایی که قیمت آرد آزاد و دولتی فاصله معناداری دارد با هر ترفندی باز هم شاهد خلاف در این حوزه خواهیم بود
یک کیلو آرد در بازار آزاد کیلویی ۳۳ هزار تومان و کیسه ای یک میلیون تومان است و اکنون هیچ فردی چه نانوا و چه کارخانه دار نمی تواند جلوی خلاف در این حوزه را بگیرد. هر ساله از دولت تقاضا داریم که به این حوزه ورود کند اما این درخواست ما صرفا به قول مساعد ختم می شود و تنها کاری که انجام شده افزایش تعداد بازرسان است که به نوعی این اقدام تحمیل هزینه به خود دولت است.
در کارخانجات و نانوایی ها دوربین نصب کرده اند و هزاران برنامه بی نتیجه دیگر انجام دادند تا جلوی خلاف در حوزه آرد گرفته شود اما از آنجایی که قیمت آرد آزاد و دولتی فاصله معناداری دارد با هر ترفندی باز هم شاهد خلاف در این حوزه خواهیم بود.
* چرا آزاد سازی قیمت آرد محقق نمی شود؟
افرادی هستند که نمی خواهند این مساله محقق نشود چرا که در ادوار مختلف با رئیس جمهور های وقت کشور در این خصوص صحبت و همه آنها قول مساعد در خصوص حذف یارانه گندم را داده بودند اما متاسفانه به دلایل مختلف این مسائله محقق نشده و هر روز با چالش و مشکلات بیشتری در این حوزه مواجه هستیم.
آزاد سازی قیمت گندم و آرد یکی از گلایه های کارخانه داران است و آنها تقاضا دارند نان گران نشود و یارانه نان را به صورت سوبسید به مردم داده شود. اگر این مساله محقق شود یک اتفاق بزرگ در زنجیره تولید آرد به حساب می آید و سبب خواهد شد که نانوا از کارخانه ای آرد تهیه کند که کیفت بالاتری دارد و مردم نیز از نانوایی که پخت بهتری دارد نان می خرند لذا تمام استانداردها و بهداشت در این حوزه رعایت می شود.
با استاندارد سازی حوزه آرد و نان شاید بتوان گفت ۶۰ درصد بیماری ها از بین خواهد رفت چرا که قوت قالب مردم نان است و تا زمانی که رقابت نیست؛ کنترل کیفی در این حوزه بسیار کم و روز به روز هزینه های بازرسی و اضافه می شود اما به جز هزینه گزاف برای دولت ثمری نخواهد داشت.
* کیفت بالای گندم گلستان آیا مزیتی برای کارخانه های آرد استان فراهم آورده است؟
حرف اول در تولید گندم کشور را سه استان فارس، خوزستان و گلستان دارند اما از آنجایی که گندم گلستان بهترین گندم ایران است، تا سال های گذشته خام خواری می شد و دسترنج کشاورز گلستانی را از استان خارج می کردند. آنقدر به همه سازمان ها شکایت کردیم که ما در گلستان نه نفت، نه صنعت، نه گردشگری و نه چیزی دیگر برای توسعه اقتصادی نداریم تنها یک گندم داریم که حداقل اجازه بدهید گندم گلستان به صورت آرد از استان خارج شود تا کارخانه ها نیز بتوانند فعال باشند.
خوشبختانه مسئولان به دنبال این هستند این اقدام انجام شود؛ سال گذشته چون خشکسالی شد تولید گندم استان کم بود و ما امیدوار هستیم که در سال جاری با توجه به اینکه بارش های به موقع و تولید خوبی داریم شاهد این باشیم که گندم گلستان در همین استان تبدیل به آرد شده و دیگر شاهد خام خواری در این حوزه نباشیم.
* تقاضای شما از مسئولان چیست؟
گلستان استانی ضعیف از لحاظ اقتصادی است و ما چیزی به جز گندم نداریم دولت زمانی که گندم را از گلستان خارج می کند و مثلا در فلان کارخانه تهران تبدیل به آرد می کند کرایه گندم را دولت پرداخت می کند.
این مساله برای دولت ضرر است اما زمانی که به صورت آرد از استان خارج شود کرایه آن بر عهده نانوا است با تمام این هزینه ها اما نمی دانیم چرا هنوز گندم از استان به صورت خام خارج می شود؟
* اصلی ترین چالش ؟
از سال ۹۳ قیمت آرد گران نشده هزاران نامه و جلسه انجام شده زمانی که قیمت آرد را تعیین کردند کیسه خالی آرد ۱۰۰ تومان بود و الان ۷ هزار تومان است. تمام وسایل و ادوات و لوازم یدکی ها و همه چیز افزایش قیمت داشته و روز به روز نیز به این قیمت ها اضافه می شود اما هنوز آرد گران نشده است.
در بهمن ماه ۳۰ میلیون تومان پول برق دادیم اما در سه ماه گذشته یک بار ۴۰۰میلیون پول برق پرداخت کردیم و جدیدا نیز یک فیش ۵۳۰ میلیون تومانی برای ما آمده است. در حالی که قبلا ۹۰ میلیون پول برق پرداخت می کردیم ولی در حال حاضر در مدت سه ماه نزدیک به یک میلیارد تومان باید پرداخت داشته باشیم.
همه کارخانه ها معترض هستند، هر سازمانی چه دولتی چه غیر دولتی اجازه دارد همه چیز را با تورم بررسی و افزایش قیمت داشته باشد اما ما اجازه چیزی را نداریم
همه کارخانه ها معترض هستند، هر سازمانی چه دولتی چه غیر دولتی اجازه دارد همه چیز را با تورم بررسی و افزایش قیمت داشته باشد اما ما اجازه چیزی را نداریم. باید به آرد آهن بزنیم که قبلا قرار بود هزینه آن را دولت پرداخت کند که بودجه نداشت و انجام نداد و ما روز به روز محصولاتی را که می خواهیم به آرد اضافه کنیم با قیمت بالاتری خریداری می کنیم.
کدام شغل در دنیا وجود دارد که سال به سال سود دهی کمتری داشته باشد؟ کارخانه های آرد به جای رسیدند که هزینه های آنها با تولید همخوانی ندارد.
مسئولان انگار چشم و گوش های بسته ای دارند و هر چه در این خصوص تقاضا کردیم نشنیده و ندیده گرفتند روز به روز همه چیز گران تر می شود، اداره استاندارد هر روز به آزمایشات برای سالم بودن آرد اضافه می کند و پول بیشتری نیز می گیرد، شرکت غذا و دارو نیز همینطور تمام هزینه ها را کارخانه آرد می دهد اما هنوز قیمت آرد از سال ۹۳ هیچ تغییری نکرده است.