شهرام شیرکوند-مشاور صنعت
تامین مالی یا تامین سرمایه برای راه‌اندازی و یا توسعه کسب و کار ، از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان اقتصادی است. بازار سرمایه یکی از ارکان بازار مالی و مهم‌ترین کانال تامین مالی در کشور به‌شمار می‌رود که می‌تواند به یکی از سازوکارهای مقاوم‌سازی اقتصاد، از طریق ایجاد زیرساخت مناسب و توسعه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، تبدیل شود و با روان‌سازی شرایط تامین مالی، در راستای توسعه تولیدات نوآورانه و مبتنی بر دانش و ایجاد اشتغال گام بردارد، این در حالی است که تامین مالی بنگاه‌های تولیدی- اقتصادی پاشنه آشیل تولید در کشور به‌شمار می‌رود.
از سوی دیگر مدیریت بهینه منابع مالی و اختصاص منابع به حوزه‌های مولد اقتصاد از ضرورت‌هایی است که تاکنون در مسیر مناسب قرار نگرفته است. نمی‌توان از نقش بازارهای مالی در تامین منابع مالی، مدیریت این منابع و هدایت آنها به بخش‌های تولیدی در توسعه اقتصاد، به‌راحتی گذشت.
از آنجا که بخش‌های تولید کشور (مسکن، صنعت، کشاورزی و…) برای مقاوم‌سازی اقتصاد، همواره به منابع مالی نیاز دارند و بازار سرمایه و شبکه بانکی در راستای حمایت از چرخه تولید و رونق آن، توانایی تامین مالی واحدهای اقتصادی را دارند، تسهیل در صدور ضمانتنامه و لحاظ کردن تخفیف در کارمزد منابع مالی، با توسعه تامین مالی و بهره‌گیری از اعتبارات اسنادی داخلی موجب تسریع و تضمین در گردش عملیات بین آنان خواهد شد. مقاوم سازی اقتصاد و ثبات اقتصادی در کشور به این معناست که شرکت ها ، تولیدکنندگان ، بنگاه های اقتصادی و مجموع نیروهای مولد در برابر فشارها و تکانه های غیرقابل پیش بینی ، تاب آوری داشته باشند و نیازهای اساسی و حیاتی خود را تولید و تامین کنند و وابستگی به خارج از کشور نداشته باشند .
یکی از مشهودترین ویژگی‌های کشورهای در حال توسعه، محدودیت سرمایه برای تحریک رشد اقتصادی و حرکت در مسیر توسعه است. در همه نظام‌های اقتصادی دنیا، سیستم‌های تامین مالی شامل بانک، بیمه و بازار سرمایه وظیفه ایجاد، جمع‌آوری، توسعه منابع مالی و افزایش دارایی را به‌منظور سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تولید و کسب‌وکار برعهده دارند. در واقع بازار سرمایه، منابع کشور را به سمت مولد اقتصاد هدایت می‌کند.
باتوجه به اینکه از سیستم اقتصادی و نظام مالی ایران به‌عنوان اقتصاد بانک‌محور یاد می‌شود، مدیریت دارایی، افزایش سرمایه و تامین منابع مالی از طریق نظام بانکی انجام می‌شود و اجرای این سیستم منجر به افزایش درخواست انواع تسهیلات از شبکه بانکی و افزایش سود تسهیلات شده که در نهایت به نفع حوزه‌های صنعتی و اقتصادی نیست.
توسعه حوزه های کسب‌وکار و بازار سرمایه در سال‌های اخیر منجر به آشنایی دست‌اندرکاران اقتصادی با این نهادها و درخواست تامین منابع مالی از این طریق شده است. البته بهره‌مندی از این نوع تسهیلات برای برخی از تولیدکنندگان امکان‌پذیر نیست؛ به همین لحاظ بسیاری از پروژه‌ها و طرح‌های نیمه‌تمام و پروژه‌های کلان بخش خصوصی به‌دلیل تامین نشدن وثایق لازم، به مرور زمان از حیز انتفاع خارج می‌شوند و به بهره‌برداری نمی‌رسند. کارشناسان معتقدند بازار سرمایه باتوجه به قابلیت‌های خود می‌تواند در تامین مالی پروژه‌های جدید اثرگذار و نقش‌آفرین باشد.
تحولات اخیر در اقتصاد کشور آثار مثبت و منفی فراوانی بر مدیریت مالی بخش‌های صنعتی و اقتصادی داشته است. این تحولات همچنین سبب شده نیاز بخش‌های مختلف صنعتی و تولیدی به سرمایه افزایش یابد و این افزایش تقاضا برای جذب سرمایه در شرایطی رخ داده که بانک‌ها نیز می بایست منابع کافی برای تامین نیاز مالی این بخش‌ها را تامین کنند.
البته بخش صنعت در کشورهای توسعه‌یافته برای تامین نیازهای مالی به دریافت تسهیلات بانکی و اعتبار از بانک‌ها بسنده نمی‌کند، بلکه تسهیلات بانکی تنها یکی از منابع تامین مالی در این کشورهاست و این نشان می‌دهد بازار سرمایه در ایران هنوز توان پاسخگویی به نیازهای مالی حوزه‌های صنعت و اقتصاد کشور را ندارد. در چنین شرایطی بهره‌گیری از روش‌های مدیریت مالی و استفاده از نظام مدیریت دارایی‌های دولت در حوزه‌های مختلف صنعتی، حمل‌ونقل و کشاورزی می‌تواند تامین‌کننده بخش عمده نقدینگی موردنیاز این بخش‌ها باشد.
استفاده از روش‌های مدیریت مالی برای تخصیص دارایی‌های عمومی همچنین سبب بهبود بهره‌وری و سالم‌سازی بازار می‌شود و می‌توان با استفاده از سازکار بازار سرمایه، بهره‌وری را بالا برد. تقویت و توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری با هدف توسعه کشور در حوزه‌های مختلف صنعتی و اقتصادی با مدیریت دارایی‌ها امکان‌پذیر است.
بر این اساس لازم است اجرای مقررات و اعطای مشوق‌های لازم تسهیل شود. در زمینه ارتقای فرهنگ سرمایه‌گذاری در حوزه‌های صنعت و اقتصاد باتوجه به محدودیت‌ها و موانع داخلی و بین‌المللی باید با کاهش مقررات دست‌وپاگیر دولتی در امور بانک‌ها، سرمایه اولیه بانک‌ها افزایش یابد تا امکان تامین مالی طرح‌های کشور بیشتر شود. همچنین مشارکت با بانک‌ها و موسسه‌های اقتصادی و مالی خارجی به‌عنوان یک راهکار اساسی باید موردتوجه قرار گیرد و زمینه حضور آنها در کشور با هدف توسعه اقتصادی فراهم شود. شرکت‌های موفق و پیشرو برای توسعه تولید نوآورانه و مبتنی بر دانش می‌توانند با هزینه اندک نسبت به سایر روش‌های سرمایه‌گذاری، منابع مالی موردنیازشان را با بهره‌گیری از اوراق سلف تامین کنند، زیرا استفاده از روش‌های نوین سرمایه‌گذاری از طریق بازار سرمایه که یکی از شریان‌های مالی به‌شمار می‌رود، یک مزیت رقابتی برای سازمان‌های اقتصادی و شرکت‌های مختلف است.
باتوجه به نقش اثرگذار بازار سرمایه در توسعه تولید نوآورانه و جهش تولید، امیدواریم این بازار نقش مناسبی در هدایت منابع مالی به‌سوی حوزه‌های مولد اقتصاد کشور ایفا کند و با این روش اهداف صنایع ارزش‌آفرین کشور محقق شود. همچنین بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی به اهداف خود در زمینه مدیریت و تامین مالی و هدایت منابع به سمت توسعه بخش‌های تولید دانش‌بنیان برای تحقق جهش تولید ملی و مقاوم‌سازی اقتصاد کشور دست یابد.