نرخ رشد اقتصادی باز هم گرفتار تناقض

بانک مرکزی به تازگی آمارهای رشد اقتصادی مربوط به سه‌ماه آخر سال۱۴۰۲ را منتشر کرده است. روایت بانک مرکزی با روایت مرکز آمار از رشد اقتصادی متفاوت است.

به گزارش خبرآنلاین، دو آمار انتشاری در رابطه با رشد فصلی 1.6 واحددرصد اختلاف دارند و رشد فصلی زمستان در بانک‌مرکزی بیشتر اعلام‌ شده‌است، بااین‌حال رشد اقتصادی سالانه بانک‌مرکزی ‌برابر با 4.5‌درصد اعلام ‌شده که نشان می‌دهد بانک‌مرکزی 1.2‌درصد رشد سالانه را کمتر از مرکز آمار ایران اعلام کرده‌است. نرخ رشد اقتصادی سال‌1402 در گزارش مرکز آمار ایران ‌برابر با 5.7‌درصد اعلام‌شده بود.

طبق اعلام بانک‌مرکزی برآورد ارزش‌افزوده فعالیت‌های مختلف اقتصادی در سال‌۱۴۰۲ نشان می‌دهد علت عمده افزایش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را باید در افزایش ارزش‌افزوده فعالیت‌های گروه نفت و گاز، اطلاعات و ارتباطات، صنعت و حمل‌ونقل و انبارداری جست‌وجو کرد. مشارکت هریک از این گروه‌ها در رشد اقتصادی به‌ترتیب برابر با 1.2، یک، 0.7 و 0.6‌درصد بوده‌است.

بررسی این آمارها نشان می‌دهد سهم گروه نفت و گاز در رشد اقتصادی سال‌1402 طبق آمارهای بانک‌مرکزی حدود یک‌چهارم (26‌درصد) است، با این حال حدود نیمی (49‌درصد) از رشد اقتصادی این سال‌طبق آمارهای مرکز آمار به بخش نفت و گاز تعلق دارد. آماری که توسط رئیس سازمان برنامه نیز به‌تازگی اعلام‌شده بود.

بررسی روند رشد

بررسی وضعیت نرخ رشد اقتصادی نشان می‌دهد از اواخر سال‌1399 با توجه به به‌قدرت رسیدن جو بایدن در آمریکا، گشایش‌هایی در حوزه سیاست خارجی صورت‌گرفت که باعث افزایش رشد استخراج نفت و گاز در کشور شد. طبق آمار بانک‌مرکزی رشد استخراج نفت و گاز در فصل بهار سال‌1400، به 36.6‌درصد رسید.

این متغیر پس از گذشت زمان حدود یک‌سال ‌روند کاهشی را طی کرد اما از فصل تابستان 1401 و با اجرایی‌شدن توافق ایران و عربستان، رشد استخراج نفت و گاز ‌بار دیگر روند صعودی به خود گرفت و تا 17.8‌درصد در تابستان 1402 افزایش یافت. این افزایش تولید نفت منجر به افزایش رشد اقتصادی در این مدت شد.

داده‌های اعلامی مرکز آمار نیز نشان می‌دهد نرخ رشد استخراج نفت و گاز در زمستان 1399 تا 31.5‌درصد نیز رسیده‌است. رشد استخراج نفت و گاز پس از این تاریخ به‌تدریج و در مدت یک سال‌ کاهشی شد؛ با این حال همچون آمار بانک‌مرکزی، رشد استخراج نفت و گاز طبق اعلام مرکز آمار از فصل تابستان سال‌1401‌ بار دیگر روند افزایشی به خود گرفت.

این افزایش در سال‌1402 نیز ادامه یافت و سطح این متغیر را تا نرخ 25.6‌درصد بالا برد. در این شرایط، به‌نظر می‌رسد رشد اقتصادی با توجه به‌جایگاه مهم نفت، در رشد اقتصادی کشور، در سال‌آینده با ریسک‌های سیاسی فراوانی مواجه خواهد بود.

جزییات آمار رشد

در سمت تقاضای اقتصاد و بر اساس برآوردهای اولیه بانک‌مرکزی مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی، مخارج مصرف نهایی بخش دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و صادرات و واردات در سال‌۱۴۰۲ به‌عمل آمده‌است، رشد این بخش‌ها نسبت به سال‌قبل به‌ترتیب برابر با 4.1، منفی 1.7، 7.2، 17.1 و 3‌درصد بوده‌ است.

طبق آمارهای بانک‌مرکزی رشد اقتصادی سال‌1402 بدون‌نفت‌برابر با 3.6‌درصد بوده‌است، درحالی‌که رشد اقتصادی بدون‌نفت طبق اعلام مرکز آماربرابر با 3.4‌درصد بوده‌است.

آنچه قابل‌تامل است اینکه اگرچه نرخ رشد اقتصادی سال‌1402 با نفت طبق اعلام مرکز آمار بالاتر از نرخ رشد اقتصادی با نفت طبق اعلام بانک‌مرکزی بوده‌ است، با این حال نرخ رشد اقتصادی بدون‌نفت بانک‌مرکزی بالاتر از نرخ رشد اقتصادی بدون‌نفت مرکز آمار است.

به‌نظر می‌رسد علت بروز این وضعیت این بوده که مرکز آمار ایران در ارزیابی‌های خود بخش بیشتری از رشد اقتصادی (حدود نصف رشد) را به بخش نفت و گاز نسبت داده‌ است، با این حال بانک‌مرکزی بخش کوچک‌تری (حدود یک چهارم) رشد اقتصادی را وابسته به این بخش تلقی کرده‌است.