فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی و رییس موسسه دین و اقتصاد که عصر سه‌شنبه، دوم مرداد 1403، در همایش دو روزه «گفتمان صلح و دولت آینده در ایران» که به همت انجمن علمی مطالعات صلح ایران و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، سخن می‌گفت، بحث خود را با قدردانی از انجمن صلح بابت طرح گفتمان صلح به‌عنوان گفتمان دولت چهاردهم آغاز کرد و گفت: «در نبود احزاب، وقتی کسانی که قصد سامان دادن به جامعه را دارند خود دچار نابسامانی هستند، یک نهاد اندیشه‌ورز به‌نوعی جور کاستی جامعه را بر دوش می‌کشد و آرمان و ایدئولوژی مشخصی را با عنوان آرمان صلح به دولت جدید هدیه می‌دهد، جای قدردانی دارد. این در شرایطی است که انگیزه جدی در جامعه برای مشارکت در ساخت آینده و سرنوشت جامعه در میان مردم وجود ندارد و نیروهای غیرمتعارضی در داخل و خارج، کشور را به سمت آشوبناکی می‌کشانند.»
به گزارش جماران، مؤمنی در بخش دیگری از سخنان خود به پدیده رشد گسسته به‌جای رشد پیوسته در کشور اشاره کرد و مهم‌ترین نشانه آن را نبود انباشت و ارتقابخشی دانست و گفت: «با مرور آثار آیت‌الله شهید بهشتی می‌توان به پسرفتی که ما در سازمان‌یافتگی داشته‌ایم، پی برد. کیفیت برنامه‌نویسی در ایران نشان از آن دارد که ما در بعد شخصی و جمعی دچار بحران یادگیری هستیم و هر چه هزینه می‌پردازیم قادر به یادگیری نیستیم و تلاش‌های خود را مجددا از صفر سامان می‌دهیم.»
این استاد اقتصاد در ادامه از مقدمات ادراکی تحقق صلح به‌مثابه زیربنای خلق ثروت و دانایی یاد کرده و به برخی از این مقدمات اشاره کرد. به باور او، در جامعه خواهان صلح باید به همه عناصری که نیاز به اطلاع از آن است توجه داشت. به گفته مؤمنی، نقش زیربنایی مناسبات عادلانه یکی دیگر از مقدمات برای تحقق گفتمان صلح است: «در کشور ما، عناصر جغرافیایی و ساخت اجتماعی نابرابری اجتماعی را بازنمایی می‌کنند و باید به این مسأله توجه داشت.»
تقدم صلح درون بر صلح بیرون از دیگر مقدماتی است که به باور این اقتصاددان نهادگرا برای تحقق گفتمان صلح ضروری است: « اگر در درون، نابرابری‌ها را گسترش دادید و تاب تحمل اعترضات را نداشتید، انتظار نداشته باشید که در بیرون به جایی برسید.»
مؤمنی در ادامه با انتقاد از احاله اصل تصمیم‌گیری به یک امر مجهول به نام «نظر کارشناسی» آن را تا اندازه‌ای خطرناک خواند و افزود: «باید توجه کرد که تنوع نگاه‌ها و نظریات در همه زمینه‌ها وجود دارد اما در امر تصمیم‌گیری به قدرت تشخیص نیاز است.»
واکاوی برخی ضروریات بدیهی در ساحت اقتصاد برای تحقق گفتمان صلح، بخش بعدی سخنان این استاد دانشگاه بود. به باور این اقتصاددان، توجه به این بدیهیات اولیه عقلی برای بهبود شرایط ضروری است: «نخست، عصر خام‌فروشی به‌سرآمده است. باید راه خلق ثروت و دانایی را باز کرد. اگر ما برای 80 سال نفت خود را پیش‌فروش کنیم تنها می‌توانیم سهام یکی از شرکت‌های دانایی‌محور بزرگ خارجی را خریداری کنیم.»
او توجه به چارچوب مناسبات ساختاری اجرایی قدرت را یکی دیگر از ضروریات پیشرفت خواند و افزود: «ما با یک رویکرد تمام‌خواهی افراطی روبه‌رو هستیم و اینگونه در هر عرصه‌ای که به شکل حیثیتی وارد شده‌ایم شکست خورده‌ایم؛ برای مثال، در جذب سرمایه خارجی، خصوصی‌سازی و …. تا زمانی‌که به توانمندسازی ساختار بی‌توجه باشیم و مناسبات دیگری مانند چاپلوسی وجود داشته باشد، راه به جایی نخواهیم برد.»
مؤمنی در این راستا به گزارش توسعه جهانی سال 2011 اشاره کرد و آن را برای رویکرد صلح یک سند روشن خواند: « در این گزارش آشکارا عنوان می‌شود آنچه که خشونت را افزایش می‌دهد فقدان توان حکومت در ایجاد مشاغل باکیفیت و دیگری بی‌اعتنایی به نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی است.»
به باور این استاد دانشگاه، همچنین باید اقتضائات زمانه را درک کرد: «برای مثال، کل هزینه جنگ جهانی دوم به قیمت سال 1995 چهار هزار میلیارد دلار بوده در حالی‌که فقط میزان ارزش‌زدایی مالی در یک سال نخست بحران اقتصادی سال 2008، حدود 47 هزار میلیارد دلار برآورد شده است.»
او در پایان خطرنشان کرد: «اگر راه برای دانایی‌محوری به‌معنای مقدم کردن ساختار قدرت به فصل‌الخطاب شدن علم در تخصیص منابع، روی ندهد و به سمت جایگزین کردن تولید فنارورانه حرکت نکنیم بهای سنگینی پرداخت خواهیم کرد. در صورت بی‌اعتنایی به خلق ثروت، کارگران، بازنشستگان و سایر گروه‌های اجتماعی ناراضی می‌شود و امکان صلح در درون ناممکن می‌شود.»