مسکن حمایتی که از طرح‌های دولتی برای خانه‌دار کردن اقشار کم‌برخوردار و متوسط جامعه است، همواره چالش‌هایی را به همراه داشته است. این روزها نیز با پایان دولت سیزدهم و تشکیل دولت جدید، پرسش‌هایی در خصوص کارنامه دولت سیزدهم و دولت‌های گذشته در این حوزه مطرح شده است. به‌ویژه اینکه توصیه‌هایی نیز درباره ساخت مسکن به دولت چهاردهم ارائه می‌شود.
به گزارش تجارت نیوز، طرح مسکن حمایتی که به‌طور ویژه از دولت نهم تا کنون با عناوین مختلف از جمله مسکن مهر، طرح اقدام ملی مسکن و نهضت ملی مسکن اجرا شده، کپی برداری ناقصی از سیاست‌های مسکن حمایتی فرانسه است؛ هدف این طرح خانه‌دار کردن اقشار کم درآمد و متوسط جامعه با ارائه شرایط و تسهیلات ویژه است. اما تا کنون چقدر این طرح‌ها موفق بوده‌اند؟
قدرت خرید تسهیلات مسکن در پایان دولت احمدی نژاد به ۹ متر مربع رسید
طی دولت‌های نهم و دهم، طرح وام ۱۰ میلیون تومانی برای کمک هزینه خرید مسکن با وجود مخالفت‌های بسیار تصویب شد و به گفته کارشناسان، موجب افزایش کاذب قیمت مسکن شد. در مرحله اول قرار بود که ۹ هزار فقره وام به متقاضیان شهرهای بزرگ و ۲۱ هزار فقره نیز به شهرهای کوچک و متوسط داده شود، اما در نهایت این طرح با شکست مواجه و وام تنها به کمتر از ۱۰۰۰ نفر پرداخت شد.
مطالعه بیشتر: افتتاح نخستین طرح‌های مسکن حمایتی در نیمه اول ۱۴۰۱
از اقدامات بعدی دولت احمدی‌نژاد، وام طرح‌های زود بازده و افزایش میزان وام مسکن بود که به ۳۰ میلیون تومان هم رسید و موجب افزایش قیمت مسکن شد.
همچنین طرح مسکن مهر در این دولت کلید خورد و آن‌طور که دنیای اقتصاد گزارش کرده است، با وجود ساخت پنچ میلیون واحد مسکونی که دو میلیون و ۳۰۰ هزار واحد آن در قالب خانه‌سازی دولتی و الباقی توسط بخش خصوصی بود، قیمت مسکن از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ حدود ۴.۷ برابر رشد کرد. تورم سالیانه مسکن نیز طی این سال‌ها به ۲۵ درصد رسید و متوسط قدرت خرید تسهیلات مسکن در شهر تهران در پایان دولت احمدی نژاد به ۹ متر مربع رسید.
۱ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر در دولت روحانی تکمیل و تحویل شد
مسکن مهر که در دولت احمدی نژاد به اتمام نرسیده بود، در دولت بعد ادامه یافت و حسن روحانی در توئیتی در سال ۱۳۹۹ مدعی شد که طی هفت سال، حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار واحد مسکن در کل کشور ساخته شده است که از این تعداد یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر در دولت او ساخته و تحویل داده شده است.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهر سازی دولت وقت، در گفت‌وگو با روزنامه ایران در مهرماه ۱۳۹۹ به ساخت و تحویل یک میلیون و ۳۳۰ هزار خانه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اشاره کرد. اسلامی نیز در ادامه قول تحویل ۴۰ هزار واحد مسکن مهر را داده و بیان کرده بود که هدف‌گذاری تکمیل مسکن مهر و طرح دو سالانه مسکن ملی تا سال ۱۴۰۰ است.
آمار مسکن در دولت سیزدهم سانسور شد
پروژه نهضت ملی مسکن که نمونه دیگری از طرح مسکن حمایتی است در دولت سیزدهم کلید خورد. ابراهیم رئیسی، در مناظره‌های انتخاباتی سال ۱۴۰۰ قول ساخت یک میلیون واحد مسکونی در هر سال، به‌عبارتی چهار میلیون واحد در چهار سال را داده بود.
حال پس از گذشت سه سال و ناتمام ماندن دولت وی، آمار و داده‌های مشخصی از کارنامه مسکن دولت سیزدهم در دسترس نیست. طی دوره ریاست جمهوری رئیسی و به‌ویژه وزارت مهرداد بذرپاش انتشار آمار رسمی از ساخت و ساخت مسکن متوقف شد.
در سکوت آماری دولت سیزدهم، هادی عباسی‌اصل معاون وزیر راه و شهرسازی و معاون مسکن و ساختمان این وزارت‌خانه، در تیر ماه ۱۴۰۳ ادعا کرد که ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن وارد فرایند ساخت شده و بیش از ۵۰۰ هزار واحد تکمیل شده است.
بذرپاش نیز، بارها در مصاحبه‌ها با مطبوعات و رسانه‌ها، به ساخت ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکن اشاره کرده بود که صحت و درستی آن با توجه به روشن نبودن آمارها، مشخص نیست.
قیمت مسکن در عملکرد سه ساله دولت سیزدهم ۱۷۷ درصد افزایش یافت و متوسط قیمت مسکن در خرداد ۱۴۰۳ به بیش از ۸۵ میلیون تومان در شهر تهران رسید که حاکی از افزایش ۵۰ میلیون تومانی هر متر خانه نسبت به دوره روحانی است. (آخرین آمار رسمی منتشر شده توسط بانک مرکزی)
به این‌ترتیب درحالی پرونده وعده ساخت چهار میلیون واحد مسکونی با پایان دولت سیزدهم بسته شد که از همان ابتدا هم قابل اجرا نبود. هرچند در میانه راه این وعده به دو میلیون واحد تقلیل یافت و مهرداد بذرپاش هم اعلام کرد که دولت مسئولیت ساخت مسکن را برعهده ندارد و باید شرایط مساعد را برای ساخت فراهم کند.
اکنون در حالی مدیریت اقتصادی کشور از جمله بازار مسکن به‌دست دولت چهاردهم افتاده است که این بررسی نشان داد ساخت مسکن حمایتی در هیچ یک از دولت‌ها نتیجه‌بخش نبوده و این طرح‌ها نتوانسته‌اند مانعی بر سر راه رشد تورم مسکن باشند. حال باید منتظر ماند و دید که دولت چهاردهم چه برنامه‌ای برای ساخت مسکن حمایتی دارد و آیا عملکرد غیرقابل دفاع دولت‌های گذشته را تکرار می‌کند یا خیر.