تا اواسط دهه ۸۰ حدود ۱۲ تا ۱۵درصد فقر مطلق داشتیم که بعد از موج اول تحریم‌ها تا میانه دهه ۹۰ به حدود ۲۰درصد رسید، اما با شروع موج تورم شدید، از سال ۱۳۹۷ با شیب تندتری افزایش پیدا کرده و به ۳۰ درصد در سال ۱۳۹۸ رسید.
به گزارش تسنیم؛ افزایش هزینه‌های زندگی و پایین بودن دستمزد مصوب شورای عالی کار باعث شده به‌اعتقاد فعالان کارگری، جوانان تحصیل‌کرده و غیرتحصیل‌کرده تمایل چندانی به کار مولد در مراکز تولیدی نداشته باشند. به همین دلیل در برخی از فرصت‌های شغلی، کار هست اما نیروی کار نیست. جوانان جویای کار می گویند حقوق مصوب، کفاف هزینه های زندگی را نمی‌دهد.
نرخ پایین دستمزدها در کنار نامشخص بودن تمدید قراردادهای موقت کار و نیز بیمه نکردن کارگران از سوی کارفرمایان، طبعاً باعث گریز کارگران از محیط های کارگری می شود و به جایی می رسد که نیروی کار به عنوان موتور مولد کشور، قید کارگری را بزند و سراغ شغل های دیگر برود که بسیاری از آنها مشاغل کاذب است. این زنگ خطر که سرآغاز شروع گسترش فقر در کشور است را بارها فعالان کارگری به صدا در آورده اند.
زهرا کاویانی، عضو هیات علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفته است: از سال 1385 به بعد به‌مرور نرخ فقر دارای روند صعودی شده و در سال 1390 به حدود 20درصد می‌رسد.
کاویانی درباره خط فقر نیز گفت: «بر اساس آخرین محاسبات انجام‌شده، عدد برآوردی خط فقر یک خانوار 3نفره در شهر تهران در سال 1403حدود 20 میلیون تومان است.
با تصویب شورای عالی کار، حداقل دستمزد کارگران در سال 1403 نسبت به سال 1402، به میزان 35درصد افزایش یافت , حداقل حقوق کارگران برای سال 1403، 11میلیون و 107هزار تومان شد.
تاکنون می توان گفت سیاستگذاران با تخصیص بودجه‌های چشمگیر سعی در کاهش نرخ فقر داشته‌اند؛ با این‌حال تلاش‌های مذکور در این زمینه موفق نبوده است.
در چنین شرایطی بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که حرکت به سوی رشد اقتصادی پایدار و ایجاد مشاغل متنوع و باکیفیت یکی از مهم‌ترین راه‌های کاهش نرخ فقر در کشور است. با این‌حال پرسش‌های مختلفی در زمینه کیفیت فقر در ایران و راهکارهای کوتاه‌مدت مقابله با این پدیده وجود دارد.
کسانی که فقر مطلق دارند شاغل اند، اما درآمدشان کفاف نمی‌دهد
میزان دستمزد تا حتی عقب تر از سبد معیشت است که احمد میدری, وزیرکار معتقد است کسانی که فقر مطلق دارند شاغل اند، اما درآمدشان کفاف نمی‌دهد.
احمد میدری با اعلام اینکه 30درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر هستند، گفت: اغلب کسانی که به فقر مطلق دچارند شغل و درآمد دارند، اما درآمد آنها کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره برنامه دولت چهاردهم برای از بین بردن فقر مطلق، گفت: یکی از احکام برنامه و شعاری که در دولت آقای روحانی و شهید رئیسی هم مطرح بود، بحث رفع فقر مطلق است. به لحاظ شاخص‌ها حدود 30درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر هستند و از بین بردن فقر مطلق یک آرمان و هدف است که باید به سمت آن حرکت کرد.
وی یادآور شد: تا اواسط دهه 80حدود 12تا 15درصد فقر مطلق داشتیم که بعد از موج اول تحریم‌ها تا میانه دهه 90 به حدود 20درصد رسید، اما با شروع موج دوم تحریم‌ها و تورم شدید، از سال 1397 با شیب تندتری افزایش پیدا کرده و به 30درصد در سال 1398 رسید. بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران و گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، از سال 1398 تا 1401 نرخ فقر نسبتاً ثابت و حدود 30درصد بوده است.
وی ادامه داد: از بین بردن فقر مطلق فرآیند پیچیده‌ای است و بدون تردید شرایط اقتصاد کلان، یعنی تورم و رشد اقتصادی، دو متغیری است که در موفقیت آن نقش پررنگی دارد. ولی صرف رشد اقتصادی خوب و کنترل تورم، فقر مطلق را از بین نمی‌برد و نباید منتظر ماند که رشد اقتصادی خیلی بالایی اتفاق بیفتد، بلکه ما باید برای کاهش فقر اقدامات متفاوتی را انجام بدهیم.
میدری با اشاره به اینکه اقدام اول و تجربه همه کشور‌ها این است که «فقر شدید» را از بین ببریم، تصریح کرد: فقر شدید یعنی درآمد یک فرد کفاف هزینه خوراک را نمی‌دهد. به عبارت دیگر اگر فرد همه درآمدش را هم خرج کند، نمی‌تواند نیاز خوراکش را تأمین کند؛ یعنی شما فرض کنید که هزینه مسکن، حمل و نقل و بهداشت ندارد و فقط می‌خواهد غذا بخورد. فقر مطلق به موضوع تأمین حداقل نیازهای اساسی (مانند خوراک، پوشاک، مسکن، حمل و نقل و…) می‌پردازد. به عبارت دیگر، فقر مطلق را می‌توان ناتوانی در کسب حداقل استاندارد زندگی تعریف کرد؛ بنابراین فقر مطلق، اعم از فقر شدید است.
وی افزود: کسانی که دچار فقر شدید هستند عمدتاً افراد بیکار هستند. در حالی که اغلب کسانی که به فقر مطلق دچارند، شغل و درآمد دارند، اما درآمد آنها کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد. بر اساس داده‌های مرکز آمار، نرخ فقر شدید در کل ایران حدود 6درصد با جمعیتی حدود 5میلیون نفر بود و برنامه‌هایی ریخته و منابعی داده شد که بتوانیم این را از بین ببریم. در دنیا برای از بین بردن سطح‌بندی می‌کنند و بنابراین اگر ما در حال حاضر نمی‌توانیم فقر مطلق را هدف قرار بدهیم، در مقابل می‌توانیم به تدریج آن را بهبود ببخشیم.
میرغفاری: دستمزد کارگران 12 میلیون تومان از حداقل سبد معیشت عقب است
علیرضا میرغفاری,نماینده کارگران در شورای عالی کار درباره اینکه در حال حاضر رقم دستمزد چقدر از تورم عقب است؟ می‌گوید: ماده 41قانون کار، دو مورد صراحت دارد. در بند یک قانون کار آمده که حداقل دستمزد با توجه به تورم افزایش پیدا کند. در بند 2هم آمده که حداقل دستمزد باید به میزانی افزایش پیدا کند که بدون در نظر گرفتن شرایط روحی، جسمی و جنسی بتواند نیازهای یک خانواده‌ای که بُعد آن را مراکز رسمی اعلام می‌کنند، تامین کند.
میرغفاری می‌افزاید: اینکه تورم هر سال چقدر است، مشخص است و این افزایش‌هایی هم که داشتیم و کمتر از تورم طی سال‌های گذشته بوده است، همه نشان می‌دهد سفره کارگران روز به روز کوچک می‌شود و قدرت خریدشان کاهش پیدا می‌کند، اما عقب‌افتادگی از نیازها و سبد معیشت به حدی چشمگیر هست که دیگر امروزه با درصدی افزایش هم فکر نمی‌کنم بتوانیم عقب‌افتادگی را جبران کنیم.
وی متذکر می‌شود: حداقل رقم سبد معیشت کارگران در حدود 23میلیون تومان است و این در حالی است که حداقل دستمزد برای یک خانواده با بُعد 2.3 نفر، 11میلیون و 100هزار تومان است و این یعنی در حدود 12میلیون تومان و 60درصد میان حداقل دستمزد با حداقل سبد معیشت کارگران فاصله است.