فرشاد مومنی: برخی می گویند چون جامعه حواسش پرت مذاکرات است شوک قیمتی جدیدی وارد کنیم! این نداها از حلقوم خائنان به منافع ملی بیرون می آید

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه با اطمینان می توان گفت که ذخیره ی دانایی موجود ایران، چه از نظر گستره و چه از نظر عمق، هنوز فراتر از حد پیچیدگی های جامعه مان است، گفت: با این حال، آنچه که نگران کننده است، این است که ما به آنچه که به علائم انگیزه کش که از سر و روی این جامعه می بارند، تن در بدهیم. علاوه بر آن اگر ساختار قدرت گرامی به بدیهیات اولیه عقلی تن در دهد، بخش بزرگی از گرفتاری های ما اصلا ایجاد نمی شود. در بحث از سرمایه گذاری هم مهم ترین بدیهی عقلی اولیه، ثبات و امنیت است. اگر ما بتوانیم حکومت گرامی را متقاعد کنیم که از بی ثبات سازی فضای کلان اقتصاد و ناامن سازی حقوق مالکیت دست بردارد، انباشت موضوعیت پیدا می کند، اما گرفتاری ما اکنون این است که چون در ایران زور رانت و فساد از زور علم و دانایی بیشتر است، و آز آنجا که ویژگی مشترک بخش بزرگی از ساختار قدرت در ایران این است که حسن نیت دارد، اما اهلیت اندیشه ای و تخصصی و تجربی ندارد، تحت تاثیر منافع رانت جویان راه نجات ایران را در شوک درمانی می بینند.

مومنی ضمن یادآوری اینکه در تاریخ اندیشه ی اقتصادی، برای مداخله های دولت یک شرط بنیادی گذاشته شده و گفته می شود مداخله هایی مجاز است که منحصرا به ثبات بخشی اقتصاد کلان کمک کند، اظهارداشت: اگر جامعه علمی ما روی این بدیهیات اولیه عقلی تمرکز کند و از این زاویه با حکومت گرامی صحبت کند، بسیار دستاورد خواهد داشت. ببینید ما چقدر گرفتاری داریم که 35 سال است که عزیزان فکر می کنند با شوک درمانی، گرهی از این اقتصاد باز می شود. طنز تلخ این است که این کارها را زیر لوای بازارگرایی انجام می دهند.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با بیان اینکه شوک در میان متفکران بزرگ توسعه مذموم است؛ چرا که هر شوکی که وارد می شود آنچه که به آن شوک اصابت کرده جهت را از دست می دهد و دچار عارضه خود تخریبی و عارضه آشفتگی و آنومی می شود، گفت: یعنی در اینجا مسئله شوک ، دیگر فقط مسئله اقتصاددان ها و عالمان علوم سیاسی نیست، بلکه جامعه شناس ها روانشناسان اجتماعی و متفکران روابط بین الملل همه باید به کمک بیایند تا حکومت گرامی متوجه شود که سوراخ دعا را گم کرده و پشت به هدف ایستاده است و کسی که پشت به هدف حرکت کند، هر چه سریع تر هم برود، در واقع از هدف دورتر می شود.

اگر می خواهید بحران سرمایه گذاری حل شود، نباید به نام دولت، سیاستهای شوک درمانی را در دستور کار قرار دهید

مومنی اضافه کرد: اگر می خواهید بحران سرمایه گذاری حل شود، دیگر نباید به نام دولت، سیاستهای شوک درمانی را در دستور کار قرار دهید. حکومت گرامی در این زمینه با بحران یادگیری روبه رو است؛ یعنی فهم نظری و فهم تاریخی همه پیشکش! حکومت گرامی از تجربه های عملی خودش هم قادر نیست درس بگیرد. از یک سو می گویند دنبال سرمایه گذاری هستیم، از سوی دیگر هم زمزمه راه انداخته اند که گویی شوک به نرخ ارز کافی نبوده، حالا می خواهند شوک به قیمت بنزین و بقیه حامل های انرژی را هم در دستور کار قرار بدهند. در حالی که اگر شما فضای کلان را بی سواد کردید، محال است بتوانید بر بحران سرمایه گذاری غلبه کنید و مشکل تولید را حل کنید.

تولید یعنی نظام حیات جمعی

این اقتصاددان با بیان اینکه تولید یعنی نظام حیات جمعی و وقتی که با بی ثبات سازی پشت به تولید می کنید، یعنی کل حیات جمعی را آشفته می کنید و در این مناسبات آشفته، آنها که از آب گل آلود ماهی می گیرند، مولدها نیستند و در درجه اول مافیای واردات است، اظهارداشت: ببینید چقدر طنز تلخی می شود که در مقام شعار، ژست بگیرید و حرفهای رادیکال ضد امپریالیستی و ضد صهیونیستی بزنید، بعد خودت با بی ثبات سازی اقتصاد کلان، ریشه تولید را در این کشور بسوزانید و ما را به اسارت اراده خارجی ها درآورید و تمام ظرفیت های شغلی کشورمان را تقدیم آنها کنید.  این همه منابع انسانی و مادی بین نسلی کشور صرف تربیت کارشناس می شود اما چون مشاغلی که حق اینها است را به خارجی ها تقدیم می کنید، با بلاهت و نادانی آنها را سرخورده می کنید یا در داخل با افسردگی و عوارض آن درگیر می شوند یا اینکه آنها را دو دستی تقدیم همانهایی می کنید که در تبلیغات رسمی به آنها استکبار جهان می گویید.

ساختار تصمیم گیری دراثر شوکهای پی درپی بیرونی وداخلی تشخیص جهت را از دست داده

مومنی با بیان اینکه ساختار تصمیم گیری در اثر شوکهای پی در پی بیرونی و داخلی جهت را از دست داده و گیچ شده است، اضافه کرد: ما اکنون گرفتار یک مافیای جریان ساز در ساحت اندیشه هستیم که نظام تصمیم گیری های اساسی ما را گیج کرده و آنها را از کانال خو گرفتگی به شوک درمانی به تصمیم گیری ها و تخصیص منابع خود تخریب کننده وادار کرده است.

شکاف وحشتناک میان رشد تولید و رشد نقدینگی به دلیل عملکرد مخرب بانکهای خصوصی

همچنین این اقتصاددان به گزارشی که کمیسیون اقتصادی مجلس در اردیبهشت 1400 به مناسبت بیست سال فعالیت بانک های خصوصی در ایران منتشر کرد اشاره کرد که در آن عنوان شده از نقطه عطف سال 1380 که بانک های خصوصی سر وکله شان در ایران پیدا شده تا پایان 1399، یعنی در یک دوره 20 ساله، رشد تولید 36 درصد بوده رشد نقدینگی در همین دوره 10 هزار و 250 درصد بوده است. ببینید چه شکافی است!

به عنوان خصوصی سازی، اختصاصی سازی دارایی های بین نسلی را همراه با فسادهای گسترده در این جامعه پدیدار کردید

مومنی ادامه داد: شما با مناسباتی دارید حرکت می کنید که یک وجهش شوک درمانی است و وجه دیگرش این است که به عنوان خصوصی سازی، اختصاصی سازی دارایی های بین نسلی را همراه با فسادهای گسترده در این جامعه پدیدار کردید. بخش دیگرش این ست که به اسم آزادسازی تجاری، آزادسازی واردات را در دستور کار قرار دادید و هر کدام از اینها واقعا دریایی از شگفتی دارد. در جامعه ای که شکاف بین عرضه کل و تقاضای کلش این گونه به طرز وحشتناک در حال بالا رفتن است، علی رغم آن ژست ضدسلطه ای، در واقع مطالبه سلطه خارجی ها را می کنید! نزدیک به سه، چهارم تا چهار، پنجم این نقدینگی سپرده های سرمایه گذاری و یک درصد سپرده گذاران، مالک 74درصد سپرده ها هستند! ببینید برای یک جامعه ای که ژست عدالت می گیرد، چقدر شرم اور که در توزیع امکانات از دریچه ساختار نقدینگی اش، بساطی از نابرابری پدیدار می کند که هزاران رحمت به آنها که اسمشان سرمایه داری است.

وی با بیان اینکه بخش اعظم این نقدینگی ارز طلب است و مطالبه وابستگی به دنیای خارج می کند و آنها که مایل به خرید محصولات ایرانی هستند قادر به خریدش نیستند و آنها که قادر به خرید محصولات ایرانی هستند مایل نیستند و کالاهای خارجی می خواهند، تصریح کرد: تمام متفکران بزرگ توسعه می گویند در شرایط نابرابری های شدید، کارکرد سیستم قیمت ها دچار اختلال می شود و شما به جای بازارهای رقابتی اعتلابخش با بازارهای فاجعه ساز روبرو می شوید که در آنجا قیمت برخی از کالاها اگر شوکهای قیمتی چند 10 برابری هم پیدا کند باز متقاضی دارد. برای بسیار دارایان عمدتا غیرمولد، مصرف کالاهای خارجی ارزش فی نفسه دارد، یعنی آنجا دیگر قیمت مطرح نیست و نفس مصرف خارجی برای اینها تشخص ایجاد می کند.

تا زمانی که بانک های خصوصی متوقف نشوند محال است اقتصاد ایران روی خوش ببیند

مومنی با تاکید بر اینکه تا زمانی که بانک های خصوصی در ایران متوقف نشوند یا تحت کنترل درنیایند، محال است اقتصاد ایران روی خوش ببیند و تولید ریشه دار و انگیزه های سرمایه گذاری تولیدی ایجاد شود، گفت: استاد ارجمند آقای دکتر عباس شاکری، می گوید از وقتی بانکهای خصوصی در ایران ایجاد شدند، مسئله فقط جهش قدر مطلق تقاضای کل نیست، آنها کیفیت نقدینگی را هم به ابتذال و انحطاط کشاندند. یعنی نقدینگی نه تنها تمایل به سمت گیری به سمت تولید ندارد، بلکه تا می تواند، از طریق رونق بخشی به واردات در این کشور علیه تولید نقش ایفا می کند.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با یادآوری اینکه تقریبا اندکی کمتر از دو سوم ظرفیت های تولیدی تولیدکنندگان ایران بلااستفاده است، خاطرنشان کرد: مد شده که می گویند استکبار جهانی در مشکلات نقش دارد، در حالی که شما با این گم کردن راه از طریق اعتیاد به شوک درمانی، اصلا راضی به زحمت خارجی ها نیستید، شما خودتان شیرین کاری هایی می کنید که اصلا نوبت به دیگری نمی دهید. نزدیک دو، سوم ظرفیت های تولیدی در ایران بلااستفاده است.

برای اولین بار در تاریخ کشور، حجم نقدینگی بیش از صدبرابر شده

مومنی با بیان اینکه تولیدکننده های ایران از 40 درصد ظرفیتشان استفاده می کنند با این وجود، بحران کلیدی آنها، بحران جهشهای فزاینده در موجودی انبار شدیم که به این معنا است که آنها که مایل هستند این محصولات را مصرف کنند، قادر نیستند آنها را تهیه کنند به این دلیل که مناسبات شوک درمانی و رانت محوری فسادزا و نابرابری گستر است، اظهارداشت: از سال 80 تا سال 99 و در این 20 ساله، برای اولین بار در تاریخ اقتصادی کشور، حجم نقدینگی بیش از صدبرابر شده. شما این مناسبات را تشویق می کنید. اینها که چنین هیولاهایی شده اند، روشن است که می توانند آدم استخدام کنند و آدرسهای غلط بدهند و با رایج کردن دورغ، همه را دچار تحیر و گیجی کنند.

با خارج کردن نیروهای سالم، عملا میدان را برای ترک تازی مافیاها بازتر می کنند

این اقتصاددان اضافه کرد: برخی با ژست افسردگی گرفتن و مایوس شدن، مثلا از خود رفع مسئولیت می کنند، در حالی که باید به آنها گفت عزیزم! به جای این اداها، حق جامعه بر داناییان این است که کانونهای اصلی مشکل را شناسایی کنند و برای برون رفت، راه نشان دهند، در غیر این صورت که به اسم افسرده شدن، عزیزان ژست رادیکال می گیرند و می گویند هیچ فایده ای ندارد. در حالی که با خارج کردن نیروهای سالم، عملا میدان را برای ترک تازی مافیاها بازتر می کنند. از این نظر، همه ما به امر به معروف و نهی از منکر و توصیه متقابل به حق و صبر نیاز داریم.

وی گفت: یکی از افتهای بسیار بزرگ این مناسبات، یاس از خود و ایجاد حس سرخوردگی و ناتوانی و پناه بردن به خارجی هاست. از دریچه اقتصاد سیاسی کنونی ایران، این هم مسئله بسیار حیاتی و مهم است. اکنون به موازات اینکه احساس یاس و سرخوردگی در داخل از طریق این مناسبات مبتنی بر شوک درمانی گسترش پیدا می کند و به قول عزیز فقید زنده یادم، علی آقای رضاقلی، که می گفت اینها ژست بومی می گیرند و حلیم خارجی ها را در ایران هم می زنند.

نفس اینکه ما با یک کشورهایی رابطه برقرار کنیم، گره گشا نیست

مومنی ادامه داد: اکنون به کرات این ایده مطرح می شود که نفس اینکه ما با یک کشورهایی رابطه برقرار کنیم، گره گشاست! گویا این بحران یادگیری گریبان همه مان را گرفته است! ما از شدت هم پیوندی با آنها 45 سال پیش حالمان به هم خورد، یادتان رفته!؟ کار جان فوران و مارک گازیورفسکی را نگاه کنید. گازیوروفسکی پدیده دست نشاندگی حکومت پهلوی به آمریکایی ها را صورت بندی مفهومی و نظری کرد و برای آن شاخص ارائه کرد. او گفت ریشه انقلاب اسلامی این بود که شدت دست نشاندگی از حدود قابل هضم این جامعه عبور کرده بود. معنای آن این است که نه نوکر کسی باشید و نه دنبال تنش زایی در مناسبات بین المللی بروید، بلکه باید درک عالمانه ای از منافع ملی پیدا کرد و به لوازمش هم تن در داد.

ابتدا باید صلاحیت های خود را در استفاده کارآمد از سرمایه های داخلی نشان دهیم

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با تاکید بر اینکه در طول تاریخ بشر هیچ جامعه ای نتوانسته تجربه موفقیت آمیز استفاده از سرمایه خارجی داشته باشه مگر اینکه ابتدا صلاحیت های خودش را در استفاده کارآمد و خردوزانه از سرمایه های انسانی و مادی داخلی نشان داده باشد، خاطرنشان کرد: اگر این گونه نباید، روشن است که از سرمایه خارجی همان گونه استفاده می شود که در دوره قاجاریه و پهلوی شد و ایران را در آن نابسامانی و تزلزل و بی ثباتی سیستم به گروگان گرفت. من تجربه جذب سرمایه خارجی در ایران را از دوره 1352 تا 1356 انتخاب کردم، دوره ای که حکومت ایران در قله تاریخی درامدهای ارزی کشور تا آن زمان قرار داشت است. آنها آنقدر ارز در اختیار داشتند که می توانستند با یک قدرت چانه زنی سطح بالا با طرفهای خارجی مذاکره کنند و تن تحمیل های آنها ندهند. نکته دوم این است که آنها در عین اینکه که در بالاترین سطح از نظر دسترسی به درآمد ارزی روبرو بودند، در قله هم پیوندی با آمریکا هم بودند و پیوندهای استراتژیک بین ایران و آمریکا، فراتر از اسرائیل بود.

به دروغ می گویند شاه قهرمان ضد استعماری بود و آمریکا کنارش زد

وی ادامه داد: اکنون به گونه ای جلوه می دهند که محمد رضا شاه قهرمان ضد استعماری بود که آمریکایی ها کنارش زدند، در حالی که وقتی کشتار را شروع کرد، کارتر به ایران آمد و از ایران به عنوان جزیره امن این منطقه اعلام پشتیبانی کرد. ببینید ما چقدر در اسارت تاریخ سازی های جعلی و اندیشه سازی های جعلی معطوف به منافع بیرونی و معطوف به ضدتوسعه در ایران هستیم و این هم حیطه بسیار خطیری برای دانایان و مسئولیت بسیار بزرگی است که ما به سهولت به این جریان سازی های عجیب و غریب تن در ندهیم.

مومنی ضمن تشریح ترکیب 972 شرکتی که در آن دوره در ایران به ثبت رسیده اند، گفت: از این 972 شرکت، 371 شرکت رشته فعالیتش مربوط به دلالی و بیمه، 251 شرکت در زمینه بازرگانی، رستوران و هتلداری فعال بوده و 206 شرکت هم در زمینه فعالیت های ساختمانی فعال بوده اند. پیام روشن این ترکیب این است که هیچ کشوری نمی تواند جذب سرمایه خارجی با کیفیت داشته باشد، مگر اینکه ابتدا صلاحیت خودش در استفاده از سرمایه های انسانی و مادی داخلی اش را نشان داده باشد. سرمایه گذار خارجی که عقب افتادگی ذهنی ندارد، وقتی می فهمد بازدهی اصلی در این سرزمین در حیطه تولید نیست و برای تولید انواع و اقسام گرفتاری ها، محدودیت ها و بحران ها وجود دارد، معلوم است که او هم در حیطه هایی سرمایه گذاری می کند که بازدهی بیشتر، ریسک کمتر و زحمت ناچیز داشته باشد.

سرمایه خارجی نه شر بالذات دارد و نه خیر بالذات

این اقتصاددان تاکید کرد: سرمایه خارجی به شرطی می تواند به اهنگ توسعه ایران کمک کند که ما تمرین کافی کرده باشیم که از سرمایه های انسانی و مادی خود خردورزانه استفاده کنیم، آنقدر باید زورمان زیاد شده باشد که بتوانیم او که انگیزه ای به توسعه ندارد و فقط نفع شخصی می خواهد را با منافع خودمان هم راستا کنیم. این مختص ایران نیست و اگر ترتیبات نهادی ما ضد تولید فناورانه باشد، نمی توانیم جذب سرمایه خارجی موفقیت امیز داشته باشیم فرصت طلب ترین فرصت طلب های خارجی اینجا می آیند و 10 گونه گرفتاری دیگر به گرفتاری های قبلی اضافه می کنند. سرمایه خارجی نه شر بالذات دارد و نه خیر بالذات. این تابع صلاحیت ها و قابلیت های ما است که بتوانیم از آنها که مانند ابزار هستند درست استفاده کنیم. برای به خدمت گرفتن این ابزار صلاحیت هایی باید وجود داشته باشد. اما با این دیوان سالاری فاسد به غایت کم کیفیت و نظام تصمیم گیری های اساسی مشوق رانت، ربا و دلالی و واردات و منکوب کننده تولید، نمی توانید فناوری جذب کنید.

اگر کسانی فکر می کنند باید زیر عَلَم یکی برویم تا از تهاجم دیگری مصون باشیم، این یک توهم است

مومنی با تاکید بر ضرورت توجه به تجربه کشورهایی مانند چین، کره جنوبی، تایوان و سنگاپور، و با بیان اینکه اینها با فوت کردن و اینکه ما افتخار می دهیم شما را راه می دهیم حل نمی شود. خیلی باید پیچیدگیهای زمانه تان را درک کنید، افزود: در طول 250 سال گذشته مهلک ترین ضربه ها از خارج به ایران، در زمانهایی وارد شده که قدرتهای بزرگ در شرایط منازعه هژمونیک بودند. این هم یک عبرت و هشدار بزرگ به حکومت گرامی است. در دوران منازعه هژمونیک، بدون استثنا، طرفین دعوا، بر روی اینکه ایران باید نقش نعش را بازی کند به خاطر موقعیت خاص استراتژیک و ژئواستراتژیکش، توافق داشتند. بنابراین اگر کسانی فکر می کنند که ما مثلا زیر عَلَم یکی برویم تا از تهاجم دیگری مصون باشیم، این یک توهم است.

قدرتها با یکدیگر نمی جنگند بلکه با هم مچ می اندازند

این اقتصاددان با بیان اینکه این قدرتها با یکدیگر نمی جنگند بلکه با هم مچ می اندازند، عنوان کرد: اینکه هندوانه زیر بغل کسانی می گذارند برای این است که اگر در این مچ اندازی، نیاز به قربانی شد، سر او را ببرند. از این زاویه تجربه انقلاب مشروطیت و کتاب اختناق ایران مرگان شوستر و تجربه ملی شدن نفت و برآمدن و بیرون رفتن رضاشاه را بخوانید. تمام آنها عبرت های پرشمار برای اهل خرد و دانایی دارد. در این چارچوب، دو نفر مفهوم سازی کردند که جامعه ایران حق آنها را به درستی نشناخته است؛ سید حسن مدرس و محمد مصدق. آنها کسانی بودند که فهمیدند اگر ایران بخواهد نجات پیدا کنه، فقط از جنبه سیاسی بر محور تلطیف روابط مردم با حکومتش امکان پذیر است و از جنبه اقتصادی هم طراحی یک برنامه ارتقاء بنیه تولید فناوره ضروری است.

اینها چه کسانی هستند که می گویند چون جامعه حواسش پرت مذاکرات است، با شوک قیمتی دوباره یک زخم جدید به این جامعه بزنیم!؟

وی با بیان اینکه ما روزمره آدرسهای غلط و پوست خربزه دریافت می کنیم، البته وقتی آنها می توانند مثلا پوست خربزه زیر پای کسی در اندازه پوتین بیندازند که گرفتار باتلاق اوکراین شود، معلوم است که یک باره چیزهایی را هم بر سر زبان برخی حکومتگران ما می اندازند که استشمام می شود آدرس به نفع خارجی ها می دهند، ابراز عقیده کرد: عده ای، همین امروز که بدن مردم ایران هنوز از زخم شوک درمانی 1401 و 1403  التیام پیدا نکرده، راه افتاده اند و می گویند حالا که بحث از مذاکره شده، بهترین وقت است که در این شلوغی، شوک قیمتی جدیدی وارد کنیم! می گویم این نداها از حلقوم خائنان به منافع ملی ایران بیرون می آید. کیست که الفبای مذاکره رو بداند و نفهمد در شرایط مذاکره آن کشوری می تواند با عزت و قدرت چانه زنی و مذاکره کند که دل مردمش با او باشد. اینها چه کسانی هستند که می گویند چون جامعه حواسش پرت مذاکرات است، بیاییم دوباره یک زخم جدید به این جامعه بزنیم!؟ می خواهند از طریق تشدید بحران در رابطه بین مردم و حکومت در واقع ما را در ورطه های خیلی خطرناک بیندازند.

هیچ حکومت باتدبیری در هنگامه مذاکره با حریف قدرتمند، چنگ به سر و صورت مردم خودش نمی اندازد

مومنی تاکید کرد: هیچ حکومت باتدبیری در هنگامه مذاکره با حریف قدرتمند، چنگ به سر و صورت مردم خودش نمی اندازد. این کار قدرت چانه زنی اش را نابود می کند و نشانه های بسیار خطرناکی است که با پیوند شوم و منحوسی که بین گروه های غیرمولد در ایران با منافع خارجی ها وجود دارد، هر روز برای ما جریان سازی و ایده های مشکوک بحران آفرین عرضه می کنند.