ابراهیم امیری
عصر اقتصاد: این روزها با توجه شیوع ویروس کرونا و ضرروت استفاده از خدمات غیر حضوری بانک‌ها و بکار نبردن وجه نقد در مبادلات مالی، کارایی کارت‌های بانکی بیش از پیش نمایان شده است. اما به تازگی تعدادی از شهروندان با مشکل پاک شدن مشخصات کارت‌های بانکی‌شان روبه‌رو شده‌اند که نتیجه‌ای جز مراجعه حضوری به بانک‌ها برای تعویض کارت بانکی ندارد. این درحالیست که بانک‌ها اعلام کرده‌اند که با توجه به شیوع فراگیر ویروس کرونا، کارت‌های بانکی مشتریان که تاریخ انقضای آنها فرا رسیده به صورت خودکار تا پایان سال تمدید شده است.
محمود پوررضایی یکی از دارندگان این کارت‌ها می‌گوید: «شماره کارت و دیگر مشخصات کارت بانکی پاسارگاد که دی‌ماه سال گذشته گرفتم و تاریخ انقضای آن ۵ ساله (بهمن ۱۴۰۳) است، به طور کامل پاک شده است در حالی‌که از آن به‌ندرت استفاده کرده‌ام و کنار سایر کارت‌های بانکی‌ام قرار داشته است.»
او می‌افزاید: «با آنکه وضع نگهداری کارت‌های بانکی‌ام یکسان است، هنوز کیفیت نوشته‌های روی برخی از کارت‌ها که تاریخ صدورشان قدیمی‌تر است، تغییر نکرده است اما کارت‌های جدید انگار کیفیت سابق را ندارند.»
برای اطلاع از علت این مشکل با یکی از کارشناسان ماشین‌های اداری که در زمینه پرینترهای چاپ این نوع کارت‌ها تخصص دارند صحبت کردیم. عباس احمدی با بیان اینکه کارت‌های بانکی با چاپگرهای مخصوصی چاپ می‌شوند، می‌گوید: بعد از چاپ کارت یک‌لایه محافظ به نام لمینت روی کارت چاپ می‌شود. این لایه محافظ از طرح و نوشته‌های روی کارت محافظت می‌کند. با این کار دیگر اشیای نوک‌تیز، شسته‌شدن کارت و ساییدگی بر اثر مجاورت با سایر وسایل نمی‌تواند به کارت بانکی لطمه‌ای وارد کنند. چاپ این لایه محافظ اگر درست انجام نشود بعد از مدتی از روی کارت جدا می‌شود.
او اضافه می‌کند: متاسفانه با افزایش بی‌رویه نرخ ارز قیمت مواد مصرفی این چاپگرها افزایش سرسام‌آوری یافته به طوری که جوهر(ریبون) مصرفی پرینتر حدودا سه برابر شده و البته کمیاب است؛ در نتیجه، هزینه چاپ وآماده‌سازی کارت بانکی هم افزایش یافته است و شاید برخی از بانک‌ها برای کم‌کردن این هزینه لایه لمینتی محافظ را حذف می‌کنندکه باعث سریعتر پاک شدن اطلاعات چاپی از روی کارت می‌شود. البته کیفیت جوهرپرینتر هم تاثیرگذار است و استفاده از مواد ضد عفونی‌کننده الکلی هم باعث پاک شدن جوهر چاپ می‌شود.
کارت عابربانک (ATM Card) که به عنوان کارت‌بانک و کارت نقدی نیز شناخته می‌شود، کارتی است که بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری صادر می‌کنند برای انجام عملیاتی همچون دریافت وجه، انتقال وجه و اعلام موجودی در دستگاه‌های خودپرداز مورد استفاده می‌گیرد.
کارت نقدی(Debit card)در تعریف جهانی به کارتی گفته می‌شود که به یک حساب بانکی متصل است و در پایانه‌های فروش مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما کارت عابربانک برای انجام عملیات بانکی در دستگاه‌های خودپرداز استفاده می‌شود.
در برخی کشورها مانند ایران عملکرد این دو کارت با هم ادغام شده و در قالب کارت نقدی با افتتاح برای مشتریان حقیقی صادر می‌شود. دارنده این نوع کارت علاوه بر بهره‌مندی از خدمات متداول حساب‌های مذکور، از قبیل دریافت و پرداخت نقدی، از امکان خرید کالا و خدمات از فروشگاه‌ها نیز بهره‌مند می‌گردد.
کارت‌های بانکی امروزی از پلاستیک پلی وینیل کلراید استات به اختصار (PVC)تولید می‌شوند و مسیری نسبتاً طولانی را نیز طی می‌کنند تا آماده استفاده شوند. در اولین مرحله از تولید، طرح و رنگ کارت‌ها با استفاده از چاپ‌گر روی ورق‌های بزرگ PVC چاپ می‌شود. پس از آن نوبت اضافه کردن نوار مغناطیسی، از نوع HICO و با قطر نیم اینچ، با استفاده از پِرِس داغ است. در سومین مرحله کارت‌ها وارد دستگاه لمینیتور می‌شوند و به مدت ۳دقیقه در دمای ۱۳۰درجه سانتی‌گراد و فشار ۱۶۶پاسکال بر اینچ مربع قرار می‌گیرند تا لایه لمینت به جهت افزایش استحام و مقاومت به آنها اضافه شود. نهایتاً ورقه‌های PVC با برش طولی و عرضی به کارت‌هایی با اندازه استاندارد ۸۶ در ۵۴ میلی‌متر تقسیم شده تا آماده ارسال به شعب بانک شوند.
پس از مراجعه به شعبه و پر کردن فرم درخواست کارت بانکی، معمولاً باید چند دقیقه‌ای منتظر بمانیم تا کارت ما آماده شود. در این زمان کارت‌های بانکی آخرین مرحله از تولید و آماده‌سازی را پشت سر می‌گذارند بدین صورت که در دستگاه رمزگذار (انکودر) قرار می‌گیرند تا مشخصات صاحب کارت و اطلاعاتی نظیر شماره کارت، تاریخ انقضا و CVV2 به نوار مغناطیسی آنها اضافه شود. بعد از عبور از این مرحله، کارت بانکی آماده تحویل به مشتری خواهد بود.
تولید این کارت‌ها هزینه قابل توجهی را به همراه دارد و طی سال‌های اخیر نیز افزایش قیمت ارز و مشکلات موجود برای واردات مواد مورد نیاز، سبب شده تا هزینه بانک‌ها در این زمینه افزایش چشم‌گیری داشته باشد. از همین رو پیشنهادهایی برای استفاده از کارت ملی هوشمند به جای کارت بانکی مطرح شد و تعدادی از بانک‌های شناخته‌شده نیز در این زمینه اعلام آمادگی کردند.
در مهر ۱۳۹۹، تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار در سوییچ شاپرک مجموعا بیش از ۱۱۱ میلیون بوده است که بیشترین تعداد آن با ۱۰۷ میلیون عدد و سهم ۳۹/۹۶درصدی متعلق به کارت برداشت و کمترین تعداد آ ن نزدیک به ۱۹۳ هزار عدد و سهم ۱۷/۰درصدی متعلق به کارت اعتباری بوده است.