در حالی که از پنج فروردین سال جاری، ثبت و استعلام چک از سوی بانک مرکزی در سامانه صیاد اجباری شده، هنوز پس از گذشت حدود ۱۰ ماه هنوز این سامانه با مشکلات و کاستی‌هایی همراه است. از جمله این مشکلات استعلام چک در ساعات تعطیلی بانک‌هاست که باعث اختلال و تاخیر در مبادله چک برای مردم شده است به طوری‌ که در بازه زمانی تعطیلی بانک‌ها بسیاری از کاربران برای ثبت و استعلام چک در سامانه صیاد با خطای دسترسی برخورد کرده و در عمل با تاخیر ناخواسته در انجام معاملات مبتنی بر چک مواجه‌اند.

یکی از شهروندانی که در هفته گذشته با چنین مشکلی برخورد کرده، در توضیح می گوید با مراجعه به یک بنگاه مشاوره املاک در شهر ری برای انجام معامله یک قطعه زمین هنگام استعلام چک صیاد با خطای دسترسی و ثبت در سامانه مواجه شده است.

لیلا ابوالفتحی در ادامه می‌افزاید: «چک صادرشده از خریدار زمین مورد معامله، ابتدا در سامانه صیاد با پیام «این چک قبلا در سامانه ثبت شده است» مواجه شد؛ در حالی‌که  برگه چک سفید بود و برای اولین‌بار مورد استفاده قرار گرفته بود و در نهایت خریدار مجبور می‎شود برای انجام معامله برگه چک دیگری صادر کند که بعد از ثبت در سامانه صیاد، برای استعلام گرفتن از طریق اپلیکیشن‎‌ها و سامانه‎‌های چند بانک اقدام کردیم که موفق نشدیم و بالاجبار با همان روش قبلی و بدون استعلام در سامانه صیاد معامله را انجام دادیم.

در واکنش به این موضوع مشاور املاک گفته بود که بارها این اتفاق افتاده است و در تماس با بانک درباره علت این مشکل با این پاسخ که: «در ساعات تعطیلی بانک‌ها این اتفاق محتمل است مواجه شده‌ایم.»

ذی‌نفع چک نیز در زمان تحویل چک جدید، موظف است به سامانه صیاد مراجعه کرده، با کنترل اطلاعات ثبت‌شده در سامانه با متن برگه چک در اختیار، مراتب تائید دریافت چک را اعلام کند؛ همچنین صدور چک‌های جدید در وجه حامل ممنوع بوده و در سامانه صیاد نیز امکان صدور چک در وجه حامل به صورت سیستمی وجود ندارد.

در زمان انتقال چک، ظهرنویسی (پشت‌نویسی) چک در سامانه صیاد انجام می‌پذیرد و دارنده چک نیز چنانچه متمایل به انتقال چک به شخص ثالث باشد، لازم است هویت گیرنده جدید را در سامانه صیاد درج کند.

همچنین چک‌های جدید بدون ثبت در سامانه صیاد قابلیت پردازش در شبکه بانکی را ندارند و بانک‌ها از پرداخت وجه چک جدید ثبت نشده در سامانه یادشده امتناع خواهند کرد.

براساس اطلاعیه ‎های بانک مرکزی، دسترسی به سامانه صیاد از طریق درگاه‌های بانکی (شامل اینترنت بانک و همراه بانک) و نیز برنامک‌های موبایلی پرداخت فراهم است و هموطنان می‌توانند با مراجعه به تارنمای شرکت شاپرک در بخش برنامک‌های موبایلی برنامک مورد تائید را دانلود کنند.

انکار مسئولان بانک مرکزی درباره اختلال در سامانه صیاد بانک مرکزی

اما حدود ۲ماه از راه‌اندازی سامانه جدید نگذشته بود که برخی دارندگان دسته‌چک‌های جدید از اختلال در سامانه صیاد خبر دادند در حالیکه مسئولان بانک مرکزی هرگونه اختلال در این سامانه را تکذیب کردند.

خبرگزاری فارس در یکم خرداد ۱۴۰۰با یادآوری اینکه طبق دستورالعمل بانک مرکزی ثبت نکردن اطلاعات در سامانه صیاد، چک صادره را فاقد اعتبار می‌کند، در این باره نوشت: از ابتدای امسال که این بخش از قانون چک رنگ اجرا به خود گرفته، سامانه صیّاد از اهمیت زیادی برخوردار شده است اما در این میان برخی کاربران و دارندگان دسته‌چک‌های جدید بانک مرکزی که ملزم به ثبت اطلاعات در صیاد هستند، اعلام کرده‌اند که ثبت اطلاعات در صیاد با اختلال مواجه است.

برخی دارندگان دسته چک می‌گویند ثبت اطلاعات در این سامانه گاهی با مشکل مواجه می‌شود به‌طوری که چند بار باید فرایند ثبت اطلاعات طی شود.

آمنه نادعلی‌زاده، معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی وجود اختلال در سامانه صیاد را رد کرده و تاکید کرده بود: «تاکنون هیچ اختلالی در سامانه صیاد گزارش نشده است».

کرونا عامل تاخیر اجرای روش جدید ثبت

مشکلات در سامانه صیاد علی‌رغم انکارهای مسئولان مرتبط ادامه پیدا کرد تا اینکه اوایل تابستان بانک مرکزی با اعتراف به وجود نقایص در این سامانه، کرونا و پیچیدگی‌های فنی را مقصر عنوان کرد و از برطرف شدن آن در روزهای آینده خبر داد.

۶شهریور ۱۴۰۰طبق اطلاعاتی که بانک مرکزی در پاسخ به پیگیری‎های ایلنا در این باره اعلام کرد: پیاده‌سازی قانون جدید چک، روش‌های متنوعی را برای ثبت، تأیید و استعلام چک‌های صادرشده تدارک دیده که در دو دسته روش‌های حضوری و غیرحضوری تعریف شده‌اند؛ روش‌های کاملا غیرحضوری که همزمان با شروع توزیع چک‌های صیادی جدید عملیاتی شده‌اند شامل ارائه خدمات ثبت، تأیید و استعلام چک به وسیله برنامک‌های تلفن همراه اعم از برنامک‌های پرداختی، همراه بانک‌ها و فضای اینترنت بانک‌ها است.

کاربران می‌توانند مراحل مورد نیاز را از این سه روش بدون مراجعه حضوری به شعب بانک یا خودپردازها انجام دهند.

طبق گفته مسئولان بانک مرکزی؛ آماده‌سازی این مسیرها به علت همه‌گیری کووید ۱۹و ضرورت پرهیز از مراجعه حضوری حتی به عابربانک‌ها در اولویت این بانک قرار داشت و به همین دلیل با وجود مقدمات فنی و زیرساختی سنگینی که لازمه ارائه این خدمات بود همزمان با شروع توزیع چک‌های صیادی جدید از پاییز سال گذشته نهایی شده است.

۳ مشکل فنی سامانه صیاد

۸مهر ۱۴۰۰، خبرگزاری فارس در مطلبی تحت عنوان «۳ مشکل فنی سامانه صیاد» باز هم به این مطلب پرداخت و از قول یک عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس نوشت: ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با بیان اینکه هم‌اکنون سامانه صیاد به علت آنکه در ابتدای مسیر است از یکسری مشکلات فنی و نرم‌افزاری رنج می‌برد، عنوان کرد: «ممکن نبودن صدور چک وثیقه‌ای و ضمانت‌دار»، «دشواری ثبت سامانه‌ای چک صیادی برای افراد سالخورده و فاقد گوشی هوشمند» و نیز «مسدودنساختن وجوه سپرده‌گذاری شده متعلق به شخص صادرکننده چک برگشتی نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری» از مشکلات فنی این سامانه است.

عضو کمیسیون حقوقی مجلس با بیان اینکه بانک مرکزی مصمم است تا آخر سال اشکالات فنی سامانه صیاد را مرتفع کند، گفت: به‌زودی قرار است خودپردازها و سیستم پیامکی به سامانه صیاد متصل شود و همچنین امکان صدور چک ضمانت‌دار و وثیقه‌ای در سامانه صیاد مقدور شود.

ثبت صیادی چک یک معضل شده است

۱۰ آبان بود که باشگاه خبرنگاران در مطلبی با تیتر « مشکلات کسبه در استفاده از چک‌های صیادی چیست» به معظلات ثبت چک صیادی پرداخت و در این باره یوسف کاووسی، کارشناس امور بانکی بیان کرد: چک‌های صیادی که وارد چرخه تجارت شد به دنبال خود مسائل و مشکلاتی را داشت که بانک مرکزی تلاش کرد از طریق فرهنگ‌سازی این مساله را در بین مردم رواج دهد اما تجار و کسبه‌ای که سال‌های زیادی را در بازار کار کرده‌اند با این سیستم نتوانستند ارتباط موثری بگیرند.

او ادامه داد: مشکل اصلی مربوط به ثبت چک‌ها در سامانه است به نحوی که صادرکننده در سامانه مشخص کند که گیرنده چه شخصی است و گیرنده چک هم در زمانی که بخواهد این چک را منتقل کند مجدد باید در سامانه این ثبت را انجام دهد که تجار و کسبه نتوانستند با این موضوع ارتباط برقرار کنند، به این ترتیب ثبت صیادی چک یک معضل شده است.

چک صیادی و سامانه مربوط به آن در راستای استانداردهای بانکی است که قصد دارند مبدا و منشا تامین مالی را مشخص کنند که این موضوع در راستای مسائل پولشویی است.

کاووسی افزود: قانون جدید چک مصوب مجلس در دوره قبل بود و بانک مرکزی این قانون را نزدیک به ۲سال معلق نگه داشت و عملیاتی نکرد بنا به همین دلایل و مشکلات؛ اکنون بخش IT بانک مرکزی در حال بررسی در این زمینه است تا این مشکلات را از بین ببرد.

ورود رئیس کل بانک مرکزی

علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه قانون جدید چک بر اساس تکلیف قانونی، ماه‌ها قبل باید به طور کامل اجرایی می‌شد افزود: در قانون جدید چک، ۱۷تکلیف دیده شده که ۱۱مورد از آن اجرایی شده و تنها ۶مورد باقی مانده است.

تکالیف باقیمانده قانون چک مانند چک الکترونیک به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که تامین آن نیازمند زمان و کار بیشتری است.

او گفت: ۶مورد باقی مانده از تکالیف جدید قانون چک نیاز به کار فنی بیشتر و سنگین‌تری دارد که در این باره کارگروهی تشکیل دادیم تا پس از بررسی‌ها، زمان تکمیل آن را اعلام کنند.

اجرای قانون چک‌های صیادی همانند قوانین دیگر بانک مرکزی مانند رمز دوم یکبار مصرف به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم همچنان با اختلالاتی مواجه است که استفاده‎کنندگان از این خدمات را دچار مشکل کرده‌ است.