چرا غول های نفتی خلیج فارس روی انرژی پاک تمرکز کرده اند؟

هاتف فرج الهی

امارات متحده عربی بر روی یک گنج فسیلی غنی نشسته است. آدنوک، شرکت ملی نفت امارات، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان هیدروکربن در جهان است. دو ماه پیش امارات میزبان حدود ۱۴۰۰۰۰ نماینده در بزرگترین مجتمع نفت و گاز جهان بود.

همزمان با بدترین بحران انرژی در دهه های اخیر، ممکن است بپرسید که چگونه صادرات سوخت های فسیلی خلیج فارس به جلوگیری از شوک های بزرگ تر کمک کرد. این موضوع سخنرانی کلیدی سلطان الجابر، وزیر صنعت امارات متحده عربی را بیش از پیش قابل توجه کرد.

آقای الجابر بارها بر اهمیت سبز کردن تیره ترین ترین صنایع تاکید کرد. او گفت: «ادنوک انرژی امروز را پاک تر می کند و در عین حال روی انرژی های پاک فردا سرمایه گذاری می کند.»

در گذشته بزرگان صنعت انرژی خلیج فارس خود را به دفاع از سوخت های فسیلی محدود می کردند. اکنون بسیاری، مانند آقای الجابر، به کربن زدایی تعهد دارند.

عربستان سعودی و کویت اهدافی را برای انتشار خالص صفر گازهای گلخانه ای تا سال ۲۰۶۰ اعلام کرده اند.

امارات و عمان می گویند که تا سال ۲۰۵۰ به این هدف خواهند رسید. قطر هیچ هدفی برای تولید صفر کربن ندارد، اما می گوید که انتشار گازهای گلخانه ای را تا سال ۲۰۳۰ یک چهارم کاهش خواهد داد.

این در حالی است که همه کشورهای حوزه خلیج فارس تعهد جهانی متان را امضا کرده اند که آنها را متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای قوی می کند. امارات حتی میزبان نشست سالانه آب و هوای سازمان ملل در سال ۲۰۲۳ خواهد بود.

برخی گمان می کنند که این «گرین واش» است؛ به عبارت دیگر دولت های خلیج فارس که بیش از حد به درآمدهای تولید شده توسط شرکت های انرژی ملی که سهم بزرگی از بودجه دولتی را تشکیل می دهند متکی هستند و از این رو ممکن است در مورد کربن زدایی جدی نباشند و تنها این اظهارات را برای ایجاد جوی پاک مطرح کنند.

با این حال، بررسی برنامه های سرمایه گذاری شرکت های پیشرو نشان می دهد که یک شرط بندی واقعی و در برخی موارد نسبتاً بزرگ روی فناوری های سبز وجود دارد.

از این رو بررسی دقیق رفتار شرکت های بزرگ انرژی دولتی خاورمیانه خالی از لطف نخواهد بود. رویکرد قهرمانان نفت خلیج فارس بر دو ستون استوار است. اولین مورد قهوه ای تیره است و شامل دو برابر شدن مصرف نفت و گاز می شود.

با تقویت قیمت های بالای نفت خام، شرکت های انرژی منطقه سرمایه گذاری زیادی برای توسعه تولید می کنند. هزینه سرمایه ای آرامکو در سال ۲۰۲۲ به ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار خواهد رسید.

این کشور امیدوار است مبالغ بیشتری را در چند سال آینده دریافت کند، زیرا قصد دارد تا سال ۲۰۲۷ ظرفیت تولید نفت خود را از حدود ۱۲ میلیون بشکه در روز به ۱۳ میلیون بشکه برساند. هدف افزایش ظرفیت قطر از حدود ۴ به ۵ میلیون بشکه در روز است.

قطر انرژی بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵، حدود ۸۰ میلیارد دلار برای افزایش دو سوم تولید گاز طبیعی مایع (LNG) تا سال ۲۰۲۷ اختصاص خواهد داد.

این در شرایطی است که برای اکثر شرکت های انرژی، دوبرابر کردن سوخت های فسیلی در طول انتقال به دنیایی با محدودیت کربن، حماقت مالی است.

با این حال هزینه های کم و ذخایر بسیار زیاد می تواند توجیحی باشد برای این کار غول های نفتی خلیج  فارس.

شرط بندی نفتی ها روی نفت چیز جدیدی نیست. اما آخرین شرط بندی های غول های خلیج فارس نشان می دهد که آنها دیگر در مورد آینده تقاضای نفت فکر نمی کنند.

مریم الشما از s&p Global، استدلال می کند که آن ها به شدت آگاه هستند که بهترین مشتریانشان در جهان توسعه یافته قصد دارند با انتشار کربن مقابله کنند.

سیاست هایی مانند مالیات بر مرز کربن اتحادیه اروپا، که جزئیات آن در ۱۸ دسامبر تصویب شد، نشانه ای از اتفاقات آینده است. خانم الشما می گوید: «برای اینکه آخرین تولیدکننده باشید، به چیزی بیش از صرف کمترین هزینه نیاز دارید.»

در نتیجه برای اطمینان از طول عمر خود، قهرمانان نفت خلیج فارس همچنین قصد دارند پاک ترین تولیدکنندگان سوخت های فسیلی باشند.

آنها از یک مزیت طبیعی برخوردار هستند. ذخایر هیدروکربنی آنها جزو ذخایر کم کربن برای استخراج است. اولگا ساونکووا از شرکت تحقیقاتی ریستاد انرژی خاطرنشان می کند، اماراتی ها و سعودی ها تلاش کرده اند تا این شدت کربن را با بازده عملیاتی بالا و کاهش مشعل سوزس کاهش دهند.

آدنوک ۳.۶ میلیارد دلار برای کابل های برق زیر دریا و سایر کیت ها هزینه می کند تا گاز طبیعی سوزانده شده در تاسیسات دریایی خود را با انرژی پاک از خشکی جایگزین کند. این هم تجارت سبز و هم به طور بالقوه سودآور است.

خانم الشما بر این باور است که گریدهای نفت خام ساخته شده با آلایندگی کمتر، امتیاز بالایی خواهند داشت، روندی که قبلاً در بازار LNG دیده شده است.

ستون دوم استراتژی خلیج فارس جذاب تر است. این شامل سرمایه گذاری بخشی از فسیل های بادآورده امروزی در فناوری های انرژی پاک فردا است.

دولت های منطقه در حال انجام برخی از بزرگترین سرمایه گذاری جهان بر روی جذب و ذخیره سازی کربن، انرژی های تجدیدپذیر و هیدروژن هستند.  از این رو تحلیل گران باور دارند که موجی از پروژه های کم کربن در خاورمیانه در حال ایجاد است.

جیم کرین از دانشگاه رایس در تگزاس می گوید: «عربستان سعودی مزایای عمده ای در کربن زدایی دارد.» او به بخش های وسیعی از زمین های خالی و آفتابی اشاره می کند که برای ذخیره سازی کربن منتشر شده در مناطق صنعتی مجاور ساخته شده است.

آرامکو قصد دارد ظرفیت جذب، ذخیره و استفاده از ۱۱ میلیون تن دی اکسید کربن در سال را توسعه دهد و تا سال ۲۰۳۵، ۱۲ گیگاوات (گیگاوات) انرژی بادی و خورشیدی تولید کند.

به طور کلی، عربستان سعودی قصد دارد تا سال ۲۰۳۲ بیش از ۵۴ گیگاوات ظرفیت انرژی تجدیدپذیر بسازد. امارات متحده عربی به ۱۰۰ گیگاوات ظرفیت انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ در داخل و خارج از کشور چشم دوخته است که در مقایسه با سرمایه گذاری انباشته به ارزش ۱۵ گیگاوات در سال ۲۰۲۱ بسیار وسیع تر است.

مصدر، یک شرکت انرژی پاک تحت کنترل دولت که آدنوک در آن سهم دارد، به دومین توسعه دهنده بزرگ انرژی پاک در جهان تبدیل می شود. این شرکت اخیراً یک شرکت انگلیسی در حال توسعه فناوری ذخیره انرژی را خریداری کرده است.

بزرگترین شرط بندی سبز خلیج فارس مربوط به هیدروژن است. اگر هیدروژن برخلاف گاز طبیعی با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر ساخته شود، یک سوخت پاک است.

سرمایه گذاری در زیرساخت های مورد نیاز در سراسر جهان، از گجرات تا تگزاس، در حال گسترش است. در سال ۲۰۲۱، امارات اولین نیروگاه «هیدروژن سبز» منطقه خود را افتتاح کرد.

acwa Power، یک شرکت برق سعودی، تقریباً تأمین مالی پروژه ۵ میلیارد دلاری هیدروژن سبز را تکمیل کرده است. عمان که بهره برداری از ذخایر نفتی آن کوچکتر و پرهزینه تر از همسایگان بزرگتر است، از سرمایه گذاری ۳۰ میلیارد دلاری در بزرگترین نیروگاه هیدروژنی جهان صحبت می کند.

این کشور یک نهاد دولتی هیدروژنی راه اندازی کرده است تا امتیاز پروژه های هیدروژن سبز را در مناطق ویژه اقتصادی خود ارائه دهد.

سعودی ها و اماراتی ها نیز به خارج از کشور نگاه می کنند. مصدر در حال سرمایه گذاری در یک پروژه ۱۰ میلیارد دلاری هیدروژن در مصر است. توسعه ۴ گیگاوات پروژه های سبز-هیدروژن و انرژی های تجدید پذیر در آذربایجان.

این شرکت همچنین در یک شراکت، بر روی هیدروژن سبز در شمال انگلستان سرمایه گذاری کرده است. acwa Power به پروژه های چند میلیارد دلاری هیدروژن سبز در مصر، آفریقای جنوبی و تایلند چشم دوخته است.

تا سال ۲۰۳۰، امارات متحده عربی و عربستان سعودی می خواهند یک چهارم یا بیشتر از بازار صادرات جهانی هیدروژن پاک را کنترل کنند.

بن کیهیل از مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، یک اندیشکده، دو کشور را به شدت در حال حرکت بر روی هیدروژن و آمونیاک می بیند.

به باور او آن ها می خواهند از طریق معامله با خریدارانی از آسیا و اروپا، مزیت حرکت اول را به دست آورند. قطر بیش از یک میلیارد دلار برای کارخانه ای برای تولید «آمونیاک آبی» از گاز طبیعی هزینه می کند.

رولند برگر، یک مشاور تخمین می زند که اگر اقتصاد هیدروژنی رشد کند، تا سال ۲۰۵۰ بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد سالانه برای کشورهای خلیج فارس ایجاد خواهد کرد.

این در شرایطی است که درآمدهای نفتی آنها در آینده به شدت کاهش خواهد یافت و توجه به خطر واقعی پایان سود نفت، نشان می دهد که تلاش های سبز خلیج فارس باید جدی گرفته شود.