فاطمه یزدانی
ایالات متحده، انور قرقاش، دیپلمات کهنه‌کار اماراتی را برای رساندن پیام دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، مبنی بر پیشنهاد مذاکره مستقیم با علی خامنه‌ای، رهبر ایران، انتخاب کرد و این پیام آشکار به ایران را تقویت کرد که ترامپ مذاکرات را به گزینه‌های نظامی ترجیح می‌دهد.
جاناتان کمپبل-جیمز
قرقاش در ۱۲ مارس برای رساندن این نامه به تهران پرواز کرد و با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، دیدار کرد. با توجه به اختلافات موجود در رهبری ارشد ایران، رسانه‌های محلی در ابتدا تمایلی به پذیرش این موضوع نداشتند که این نامه به گیرنده مورد نظرش رسیده است.
اما به نظر می‌رسد محتوای آن، همانطور که در نظر گرفته شده بود، روند گفتگو را آغاز کرده است، حتی اگر ایرانی‌ها اصرار داشته باشند که این گفتگو باید از طریق عمان باشد. قرار است مذاکرات بین استیو ویتکوف، فرستاده ویژه ایالات متحده در خاورمیانه، و عراقچی روز شنبه، ۱۲ آوریل، در مسقط آغاز شود.
ایرانی‌ها هنوز می‌گویند که مذاکرات به جای رو در رو، از طریق نمایندگانشان انجام خواهد شد. اما اگر هر دو طرف روز شنبه در مسقط حاضر شوند، عمانی‌ها احتمالاً راهی برای پیشبرد گفتگو پیدا خواهند کرد. مهارت عمان به عنوان یک تسهیل‌گر در طول دهه‌ها به خوبی تقویت شده است، هرچند که این امر – عمداً – توجه چندانی را به خود جلب نمی‌کند.
ایالات متحده تصمیم گرفت از امارات متحده عربی به عنوان واسطه اولیه خود استفاده کند، تا حدودی به دلیل پیوندهای دیپلماتیک قوی بین دو کشور در واشنگتن، اما شاید به این دلیل که امارات متحده عربی در طول سال گذشته تلاش‌های زیادی برای بهبود روابط خود با ایران انجام داده است. بازدیدهای دریایی متقابل یکی از این نمونه‌ها بوده است.
با این وجود، اختلافات بین امارات متحده عربی و ایران هنوز هم زیاد است. این دو طرف از طرف‌های مخالف در جنگ داخلی سودان حمایت می‌کنند، اختلافات شدیدی بر سر اسرائیل و توافق‌نامه‌های ابراهیم دارند و هنوز زخم باز جزایر مورد مناقشه در خلیج فارس را برای مقابله دارند.
در مقابل، عمان سخت تلاش کرده است تا بین ایران و ایالات متحده بی‌طرف بماند – و گاهی اوقات به دلیل این کار و تمایل بیش از حد به سمت ایران، در ایالات متحده مورد انتقاد قرار گرفته است. اما کشتی‌های نیروی دریایی ایالات متحده هنوز در دقم سوخت‌گیری و تعمیر می‌شوند، ذخایر لجستیکی در عمان وجود دارد و عمان به طور محتاطانه به عنوان واسطه بین ایالات متحده و فهرست طولانی از دشمنان سیاسی در امور مربوط به یمن، سوریه و قبلاً با ایران بر سر احیای توافق هسته‌ای که ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود آن را لغو کرد، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک، عمل کرده است.
عمان واقعاً خود را در چنین گفتگوهایی بی‌طرف می‌داند. این کشور مطابق با دیدگاه‌های سلطان فعلی و قبلی و وزیر امور خارجه فعلی عمان، سید بدر البوسعیدی، به عنوان تسهیل‌کننده تبادلات عمل می‌کند تا میانجی. این رویکرد، یکی از اصول کلیدی شاخه اباضی اسلام است که اکثر عمانی‌ها به آن پایبندند و در سخنرانی سید بدر در مرکز مطالعات اسلامی آکسفورد در بریتانیا در فوریه سال گذشته با عنوان «صحبت کردن با هر کسی به نفع همه – دیپلماسی در جهان چندقطبی» خلاصه شده است.
این رویکرد بی‌طرفانه در امور روزمره در مسقط منعکس می‌شود. سفارت ایالات متحده و شورای تجارت آمریکایی عمان هر دو بسیار فعال هستند، با یک توافقنامه تجارت آزاد که برای هر دو طرف به خوبی کار می‌کند، و عمان کمترین نرخ 10٪ را در اعلامیه تعرفه ترامپ کسب کرده است. در عین حال، عمان تجارت با ایران را در دسته‌های مجاز تحت رژیم‌های تحریم مجاز می‌داند، حتی در حالی که بانک مرکزی عمان تأکید زیادی بر چارچوب‌های خود برای مبارزه با پولشویی و مقابله با تأمین مالی تروریسم دارد. عمان در دسامبر 2024 گزارش ارزیابی متقابل مثبتی از گروه ویژه اقدام مالی دریافت کرد. عمان به ایالات متحده در مشکلات دیپلماتیک خود کمک می‌کند و همین کار را برای ایرانی‌ها نیز انجام می‌دهد. یک مقام وزارت امور خارجه زمانی به من گفت که میز ایران شلوغ‌ترین میز در وزارتخانه اوست. اگرچه عمانی‌ها معمولاً محتاط هستند – مقامات وزارت امور خارجه حتی با بهترین دوستانشان در مورد فعالیت‌های تسهیل‌گرانه خود شایعه‌پراکنی نمی‌کنند.
تأثیر نهایی این است که رهبری ایران اعتماد بالایی به حسن نیت عمان دارد. ارزش این رابطه عمان با ایران احتمالاً در هفته‌های آینده برای ایالات متحده آشکارتر خواهد شد. در پیچیده‌ترین مشکلات دیپلماتیک، به نظر می‌رسد عمانی‌ها منبع بی‌پایانی از صبر و پشتکار دارند که با توجه به شکاف موجود در مواضع مذاکره‌ای طرف‌های آمریکایی و ایرانی، ممکن است کاملاً مورد نیاز باشد.
منبع: سایت the interpreter